Vi mavzu: ishlab chiqarishdagi shikstlanishlar

Sovuq oldirish haqida tushuncha, sabablari,
darajalari, birinchi yordam ko‘rsatish.

Past harorat ta’sirida to‘qimalarning chegaralanagan shikastlanishi sovuq oldirish deyiladi. Sovuq oldirishning asosiy sababi past haroratni tana to‘qimalariga uzoq vaqt ta’sir etishidir. Lekin sovuq oldirishning rivojlanishiga va sovuqning ta’sirini kuchayishiga bir qator omillar ta’sir ko‘rsatadi. Meterologik faktorlardan bo‘lgan namlik sovuq oldirishning rivojlanishida muhim rol o‘ynaydi. Hatto +2⁰ C va +5⁰ C haroratda, yuqori darajadagi namlik bo‘lgan holatda oyoq barmoqlarini sovuq oldirish mumkin. Boshqa iqlim omillaridan shamol kuchli sovuq oldirishni rivojlanishiga ta’sir qiladi. Sovuq oldirishda organizmning shaxsiy moslashishi – adaptatsiya imkoniyatini ahamiyati katta, shu sabab shimolda yashovchi aholi ichida sovuq oldirish kam uchraydi. Ushbu jarayonda organizmning umumiy qarshilik ko‘rsata olish kuchi ham ahamiyatli. Bemorning harakatsizligi, es-hushini xiralashishi, turli ekstremal holatlar (og‘ir shikastlanish, jarohatlanish), yurak va tomirlarning surunkali kasalliklari sovuq oldirishni hosil bo‘lishida va uning kechishini og‘irlashtirishga sabab bo‘ladi (88-rasm).

Past harorat va yuqori namlik sharoitida jismoniy charchash (uzoq vaqt piyoda yoki chang‘ida yurish), organizm energetik sarfini kuchayishi ham sovuq oldirish yoki muzlashga olib keladi. Ko‘pincha sovuq oldirishni sabablari ichida mastlikni alohida o‘rni bor. Alkogol teri tomirlarini kengaytirib, ter ajralishini kuchaytiradi, natijada issiqlik yo‘qotish ortib, sovuq oldirishga imkoniyat yaratiladi.
Sovuq oldirishning sabablari turli-tuman. Ortiqcha namlik, uzoq vaqt sovuq ta’sir etishi, tor va ho‘l poyabzal kiyish, uzoq vaqt harakatsiz turish kabi sharoitlarda organizmning tegishli qismini sovuq oladi. Ko‘pincha badanning ochiq joyini, qo‘l va oyoqlarni, quloq va burunni sovuq oladi. Sovuq olganda bemor oldin sovqotadi, keyin og‘riq sezmaydigan bo‘lib qoladi, sovuq urgan er hech narsani sezmaydi.