Vi bob. Suyuqljklarninc

6.8-rasm. 3 ning (6.34) formula bo’yicha hisoblangan grafìgi.
Prof. Q.Sh. Latipov tomonidan olingan quyidagi formula Nikuradze grafigini to‘liq ifodalaydi (I.60-rasm).

Re R(x)

bu yerda /„f, - mavhum argumentli Bessel fiinktsiyalari

:r' = 0,0025 ^{1 + b Re}

1+ o Re

(6.34)

a = 10“’, b =
í Re

. a..

l0"‘,w = 0,43
" Re „

a, = 350G, n —— 3
’"

10. Nosilindrik quvurlardagi harakatlar

Nosilindrik quvurlarda suyuqlik harakat qilgandagidek hollar uchun ham bosimning kamayishi Darsi formulasi bo‘yicha hisoblanadi. Lekin, bu holda hisoblash quvur diametri D bo‘yicha emas, balki gidravlik radius bo‘yicha hisoblanadi. Bu holda Darsi formulasi (6.20) ko‘rinishida yoziladi.
4R 2g

Nosilindirik quvurlarda harakat tartibi ham gidravlik radius orqali ifodalangan Reynolds ^soni

yoki aytilgan quvurlar uchun qabul qilingan Reynolds soni

_{Re’ —} Re DR

4 v

„

eR
bo‘yicha hisoblanadi. Bu holda yangi turdagi Reynolds sonining kritik qiymati quyidagicha bo‘ladi:

R„e

= ₄ = 575

Bu holda, laminar harakat uchun qarshilik koeffitsiyenti yangi Reynolds soniga mos ravishda o‘zgaradi.

Nosilindrik quvurlarga misol sifatida quyidagilarni ko‘rsatish mumkin.

1. 
   halqasimon quvur.
   
   1. 
      harakat kesim
      

m —— n(rş — r’) ‘,

2. 
   ho‘l1angan perimetr
   

y = 2r(r, + r,) ;

v) gidravlik radius

m= " , 6.9-ras Halqasimon quvurning kerimi

2. 
   teng tomonli uchburchak quvur
   
   1. 
      harakat kesimi
      

4

2. 
   ho‘llangan perimetr y -- za , 6.7-rasm. r«»y t z«»ıı «hb ııHhak q vızrning kesimi
   

172

v) gidravlik radius fi — ^{ıu a .}

3. 
   to‘g‘ri to‘rtburchah quvur
   
   1. 
      harakat kesimi
      

m = ab

2. 
   ho‘llangan perimetr y = 2(n + b)
   

5. 
   gidravlik radius
   

_{k -} et ub

z 2(a + b)

^b

6.8-rasm. To’g’ri to’rtburchak quvurning kesimi

Nosilindrik quvurda turbulent harakat qilayotgan suyuqlik uchun Darsi koeffitsiyenti yuqorida keltirilgan formulalar bo‘yicha hisoblanib, Reynolds soni Re o‘rniga unga teng bo‘lgan 4R'e miqdor qo‘yiladi. Nisbiy g‘adir-budirlik esa

s = = _R bo‘yicha hisoblanadi. Bundan ham soddaroq qilib aytganda, ekvivalent diametr ^dek 4R tushunchasi kiritilib, avvalgi keltirilgan Darsi formulasi Reynolds soni va \ uchun formulalarga D o‘rniga d z qo‘yib, avvalgidek hisoblanadi.

Amaliy mashg‘ulotlarni bajarishga doir ko‘rsatma
lwasala: Gidrotizim uchlariga o‘rnatilgan manometrlaming ko‘rsatishlari P — 4 kPa va Pq — 0,5 kPa bo‘lib, gidrotizim uzunligi f =500 sm va diametri d— 20 mm bo‘lsa, gidrotizimdagi harorati / = 50°C bo‘lgan motor moyining sarfini aniqlang (p— 950 kg/m’)

1’ecfıimi: Jadvaldan harorati t - 50°C bo‘lgan motor moyining kinematik

yopishqoqlik koeffitsiyentini v = 30

2

mm /s

deb olamiz.

Suyuqlik sarfini u holda quyidagicha aniqlaymiz:

Suyuqlik harakat rejimi laminar ekanligini inobatga olib, Puazeyl qonuni asosida bosimning kamayishini aniqlaymiz:

C

/
_ 128vP-Q

_aP»d• (3,5 1o⁶ n a-3,14-(0,020M) ^{128vp/' " 1 2&}0,3-10<sup>4 -890 50

= 0, 49 10-'</sup> M ³

IHustaqil yechishga doir masalalar

1. 
   Suv quvurining diametri d — 200 mm, suv harorati t — 18°C bo‘lganda gidravlik ishqalanish koeffitsiyentining Reynolds soniga bog‘liqlik grafigini yasang. Sarf o‘zgarishini quyidagi miqdorda qabul qiling: Q — 1 . . . 40 l/s. Quvuming g‘adir-budirligi A = 0,1 mm.
   
2. 
   Sug‘orish tizimlarida polietilen (yelim) quvurlar ishlatiladi. Quvurning uzunligi
   

/=500 m, diametri d — 150 mm, suvning sarfi Q — 30 1/s va harorati / — 18°C bo‘lganda quvurda yo‘qolgan damni aniqlang.
VI bob bo‘yicha nazorat savollari

1. 
   Gidravlik ishqalanish koeffitsiyenti?
   
2. 
   Absolyut va nisbiy g‘adir-budirlik?
   
3. 
   Nikuradze va Murin grafiklari?
   
4. 
   Darsi koeffitsiyentini aniqlash uchun formulalarning qo‘llanish sohalari?
   
5. 
   Nosilindrik quvurlardagi harakatlar?
   

174