Vi bob. Sexni rejalashtirish

VI BOB. SEXNI REJALASHTIRISH

6.1. Jihozlar va ish joylarini rejalashtirish

Avvalgi boblardan ma’lumki, mexanika sexlarining ishlab chiqarish bo‘limlari tarkibi tayyorlanayotgan mahsulot va texnologik jarayon tasnifi, hajmi va ishlab chiqarishni tashkil qilish shakliga asosan aniqlanadi.

Ommaviy ishlab chiqarishda, masalan, avtotraktor korxonasidagi sexlar tayyorlayotgan agregat nomi bilan ataladi va ular uchastkalarga bo‘linadi. Misol uchun, dvigatel tayyorlaydigan sex «Motor» sexi, uchastkalari esa «TSilindrlar bloki», «Tirsakli val», «Vtulka, klapan» va h.k. deb ataladi.
Seriyali ishlab chiqarishda sex detallarning o‘lchami bo‘yicha uchastkalarga bo‘linadi, masalan yirik detallar uchastkasi, o‘rta detallar uchastkasi (prolyot), mayda detallar uchastkasi (prolyot) yoki detal turi va tavsifi bo‘yicha: Vallar uchastkasi (prolyot), tishli g‘ildiraklar uchastkasi (prolyot), korpus detallar uchastkasi (prolyot).
Prolyot - deb ikki qator parallel ustunlar bilan ko‘ndalang kesimda chegaralangan binoning qismiga aytiladi.
Sexda uchastkalarni, liniyalarni o‘zaro joylashtirish texnologik jarayon tavsifi asosida bajariladi.
Mexanika sexining uchastkalaridagi metall kesish dastgohlari 2 xil usulda joylashtiriladi:
1. Dastgohlar turi bo‘yicha.
2. Texnologik operatsiya tartibi bo‘yicha.
Dastgohlarning turi bo‘yicha joylashtirish yakka tartibli va mayda seriyali ishlab chiqarishlar hamda alohida detallar uchun qo‘llaniladi, seriyali ishlab chiqarishda detallarning bir xillik belgisi bo‘yicha, ya’ni bir xil dastgoh uchastkalari tashkil etiladi: tokarlik, sidirish, frezerlik, parmalash, jilvirlash va h.k.
Bunday uchastkalarni ketma-ket joylashtirish ko‘pchilik bo‘lgan bir turdagi detallarga ishlov berish ketma-ketligi asosida amalga oshiriladi. Masalan, aylanma shaklli detallar (shkivlar, flanetslar, disklar, vtulka, valiklar) uchun uchastka boshida tokarlik dastgohlari, so‘ngra frezerlik uchastkasi joylashtiriladi. Bunda universal frezerlik, gorizontal frezerlik, vertikal frezerlik hamda tish yo‘nish dastgohlari joylashtiriladi. Frezerlik dastgohlari yonida ko‘ndalang sidirish dastgohlari, so‘ngra radial va vertikal parmalash dastgohlari joylashtiriladi. Toza ishlov beruvchi jilvirlash dastgohlari sexning oxirida joylashtiriladi.
Dastgohlarni joylashtirishda to‘g‘ri liniyali harakatni ta’minlash bilan birgalikda kran osti maydonlaridan maksimal foydalanishga ham erishish kerak. Buning uchun detallarning og‘irligi bo‘yicha dastgohlarni joylashtirish kerak.
Texnologik operatsiya tartibi bo‘yicha joylashtirish usuli seriyali va ommaviy ishlab chiqarishlarda qo‘llaniladi. Bunda dastgohlar bir turdagi detallarga ishlov berish ketma-ketligi bo‘yicha joylashtiriladi.
Dastgohlarning liniyaga joylashtirish ishlov berishda har bir detalning eng qisqa harakat yo‘lini ta’minlashi kerak. Teskari yoki aylanasimon harakatlar detallarni tashishga xalaqit beradi.
Detallarni tartib bilan dastgohdan dastgohga o‘tishi detallarning harakat texnologik liniyasi bo‘lib, bu harakat jihozlar rejasida ko‘rsatilishi mumkin (6.1-rasm).