Veterinariya m I k r o b I o L o g I y asi

Botulizm toksinini ajratish.
1. Patmaterial va oziqa namunalari paxtadan o‘tkazib filtrlanadi yoki daqiqaiga 3000 
aylanma tezlikda 30 min. sentrifuga qilinadi, keyin ikkiga bo‘linib, uning bir qismi 
qaynoq suv hammomida 20-30 daqiqa qizdiriladi. 
2. Tekshirilayotgan materialning har bir (qaynatilgan va qaynatilmagan) filtrati bilan 
16-18 g vazndagi ikkita oq sichqon venasiga yoki qorin bo‘shlig‘iga 0,5-0,8 ml dozada 
yuborib zararlantiriladi. Dengiz cho‘chqalari (300-350 g massali) terisi ostiga material 
3-5 ml dozada yuboriladi (bittasiga qaynatilgan filtrat, ikkinchisiga - qaynatilmagani). 
Materialda botulizm toksini bo‘lsa, qaynatilmagan filtrat bilan zararlangan 
laboratoriya hayvonlari, 2-5chi sutkada botulizmga xarakterli klinik belgilari bilan 
(muvozanatni yo‘qotish, nafas olishining tezlashishi, skelet mushaklarining bo‘shashishi, 
qorin devorining tushishi «ari beli»dek) o‘ladi . Qaynatilgan filtrat yuborilgan hayvonlar 
esa, sog‘ qoladi. 
3. Kasal hayvonlardan qon olingan zahoti ikkita oq sichqon yoki dengiz 
cho‘chqalar qorin bo‘shlig‘iga 2 bandda ko‘rsatilgandek dozada yuboriladi. Hayvonlar 
5 sutka davomida kuzatiladi va klinik belgilar namoyon bo‘lishiga qarab toksinning bor 
yo‘qligi aniqlanadi. 
4. Tekshirilayotgan materialdan toksin ajratilsa, maxsus botulizm toksinlari tiplari 
zardobi bilan neytralizasiya reaksiyasi qo‘yiladi. 
Buning uchun sog‘liqni saqlash korxonalarida amaliyotda qo‘llash uchun ishlab 
chiqarilgan maxsus botulizm tiplari zardobi ishlatiladi. 
5. Tekshirilayotgan materialda ikki (yoki ko‘p) toksin tiplari bo‘lishi mumkin, shuning 
uchun neytralizasiya reaksiyasi quyidagi sxemada qo‘yiladi: a). 
A. B, C, D, E
tiplardagi 
zardoblar 0,2 ml hajmda olinib bitta probirkaga solinadi va unga 1,0 ml tekshirilayotgan 
material qo‘shiladi. Aralashma 45 daqiqa uy haroratida yoki 30 daqiqa 35-37°C haroratda 
turishi kerak. Keyin 0,8 ml dan massasi 16-18 g keladigan oq sichqonlarning qorin 
bo‘shlig‘iga yuboriladi. Bir vaqtda tekshirilayotgan materialga teng miqdorda fiziologik 
eritma aralshtirilib undan boshqa ikkita hayvonga xuddi shu dozada yuboriladi (nazorat 

---

79 
uchun). Agar botulizm toksini bo‘lsa, tekshirilayotgan material bilan maxsus zardoblar 
qo‘shilgan aralashma yuborilgan oq sichqonlar tirik qoladi, nazoratdagilari esa 2-4 
sutkada botulizmning xarakterli klinik belgilarini namoyon qilib o‘ladi. Toksinning 
tiplarini aniqlash zarurati bo‘lmasa, olingan natijalar diagnoz qo‘yishga asos bo‘la oladi. 
b). Botulizm toksinlarining tiplarini aniqlash uchun ushbu sxemada neytralizasiya 
reaksiyasi qo‘yiladi: Tekshirilayotgan material 2,4 ml dan oltita probirkaga quyiladi, 
uning 5 tasiga 0,6 ml dan har xil tipdagi zardoblar: birinchisiga - 
A
tip, ikkinchisiga - 
B
tip. Uchinchisiga - 
C 
tip, to‘rtinchisiga -
 D
tip, beshinchisiga - 
E
tip, oltinchisiga esa shu 
hajmda fiziologik eritma quyiladi. Aralashmali probirkalar 5 band a) da ko‘rsatilgandek 
haroratda turishi kerak. Keyin har bir aralashma (zardob tekshirilayotgan material) 
alohida alohida shprislar bilan ikkita oq sichqon venasiga yoki qorin bo‘shlig‘iga 0,8-1,0 
ml dozada yuboriladi. Neytralizasiya reaksiyasi natijasi 4 kun davomida hisobga olinadi. 
Tekshirilayotgan materialning o‘xshash zardob bilan aralashmasi yuborilgan 
hayvonlar tirik qoladi, qolganlari esa - botulizmning klinik belgilarini namoyon qilib 
o‘ladi. 
Tekshirilayotgan materialdan botulizm toksini aniqlansa, kultura ajratish uchun 
tekshirish o‘tkaziladi.