«ветеринария» ихтисослиги бўйича олий ўҚув юртлари учун қЎлланма ички юқумсиз касалликлар фанидан

Режа:
31.1. Асаб тизими касалликлари
31.2. Касал ҳайвон қабўл қилиш.
Машғулотнинг мақсади: талабаларга асаб тизими касалликларини даволаш ва уларга қарши препаратларни касал ҳайвонларга қўллашни ўргатиш.
Керакли жиҳоз, реактив ва асбоб-ускуналар: асаб тизими касалликларига қарши препаратлар намуналари, стерил шприц ва игналар, клиник текшириш асбоблари, клиник соғлом ва касал ҳайвонлар.
Машғулотнинг бориши: Асаб тизими касалликларинит ўрганишда С.П.Боткин, И.М.Сеченев ва И.П.Павловларнинг организмнинг ташқи муҳит билан алоқадорлиги ва патологик ҳолатлар пайтидаги организмда вужудга келадиган реакцияларни ҳисобга олишга асосланган нервизи таълимоти ва замонавий ветеринария терапиясининг тамойилларига асосланилади.
Марказий асаб тизимининг касалликлари шартли равишда функционал ва органик касалликларга бўлинади. Бош миянинг лат ейиши ва чайқалиши, бош мия анемияси ёки гиперемияси, иссиқ элитиши, офтоб уриши, бош мия ва унинг пардаларининг яллиғланиши, орқа мия ва унинг пардаларининг яллиғланиши киради.
Марказий асаб тизимининг фақат функционал ўзгаришлар билан ўтадиган касалликларига стресслар, неврозлар, тўтқаноқ билан ўтадиган касалликлар (эпилепсия, эклампсия, каталепсия ва б.) киради.
Марказий асаб тизимининг касалликлари пайтида ҳайвонда умумий ҳолсизланиш ёки қўзғалиш ҳолати, кўз қорачиғининг торайиши ёки кенгайиши, терида тактил ёки оғриқ сезувчанликнинг кучайиши ёки сусайиши, кўриш, эшитиш ва ҳид билишнинг йўқолиши, тоник ёки клоник қалтироқлар, ҳаракат аъзолари қовуқ ва тўғри ичакнинг ярим фалажи ва фалажи каби асосий белгилар кузатилади.
Бундай касалликлар пайтида ўзига хос белгилар билан бир қаторда бошқа айрим аъзо ва тўқималар функцияларининг бузилишлари оқибатида келиб чиқадиган белгилар ҳам кузатилади. Бош мия ярим шарлари функцияларининг сусайиши, унинг таъсирида бўлган пўстлоқ ости (вегетатив) марказларининг унинг бошқарувидан чиқиб кетишига ҳамда бу марказларда қўзғалувчанликнинг ортиб кетишига сабаб бўлади. Оқибатда қон томирлар спазми, ошқозон ва ичакларда секреция ва моториқанинг сусайиши, сезги ва ҳаракат аъзолари ҳамда ички секреция безлари фаолиятларининг бузилишлари кузатилади.
Асаб тизими касалликлари билан оғриган ҳайвонларни клиник текширишлар пайтида уларнинг ёши, асаб типи, генетик омиллар, маҳсулдорлик кўрсатгичлари ва ишлатиш тартиби эътиборга олинади. Марказий асаб тизими нисбатан тараққий этган ҳайвонлар (маймун, ит ва от) ушбу тизим касалликлари билан кўпроқ касалланадилар.
Фермалардаги анъанавий шарт-шароитларнинг ўзгариши, чорвачиликда жадал технологияларнинг жорий этилиши (ноқулай стресс омиллар), юқори маҳсулдор ҳайвонлар гуруҳини яратиш мақсадида генетик танлаш ва диспансерлаш тадбирларининг ўтказилиши аксарият ҳолларда марказий асаб тизими функционал ҳолатининг пасайиши ва оқибтда қатор асабий касалликларининг пайдо бўлишига олиб келади. Шу боисдан ҳам асаб тизими касалликларининг олдини олишда турли хилдаги стресс омилларини бартараф этишга қаратилган махсус чора-тадбирлар ўтказиш муҳим аҳамиятга эга.