Verstkaerbook indd

НАМУНА: Морфологик таркиб ўлчамларининг натижалари:
Маҳалла
ҚМЧнинг 
умумий ҳажми, 
кг
Полиэтилен
терефталат 
идишлар, кг /%
Қоғоз, 
кг /%
Метал, 
кг/%
Шиша, 
кг/%
1
5 000
10 / 0,2
2
3 600
16 / 0,4
3
3 600
22 / 0,6
26 / 0,7
18 / 0,5
15 / 0,4
4
4 000
8 / 0,2
30 / 0,75
Жами
16 200
56 / 0,35
26 / 0,16
48 / 0,3
15 / 0,1
Чиқиндиларнинг морфологик таркибини ўрганишни мавсумий тарзда амалга 
ошириш лозим. Негаки чиқинди таркиби мавсумга қараб ўзгариб туради. 
8.3. Йиғилаётган ҚМЧнинг тахминий ҳажми
Агар туман (шаҳар, қишлоқ) ҳудудида ҚМЧни йиғиб олиш хизмати илгари 
кўрсатилмаган бўлса, у ҳолда мазкур ҳудудда қанча ҚМЧ йиғилаётганини аниқлаш 
жуда мушкул. Шу боисдан, ҳудудда қанча ҚМЧ йиғилаётганини қуйидагича тахминлаш 
мумкин:
1) Катта корхоналар учун ойига 10 м
3
ва йилига 120 м
3
;
2) Катта деҳқон бозорлари ва савдо мажмуалари учун кунига 4 - 5 м
3
ва йилига 
1800 м
3
;

---

19
3) Катта дўконлар, кичик корхоналар, хизмат кўрсатиш корхоналари, социал 
иншоатлар (мактаб, боғча, касалхона) учун «Махсустранс» ДУК (Тошкент ш.) 
маълумотларини асос қилиб олса бўлади:
• Катта дўконларда йилига 8 м
3
;
• Кичик корхоналар ва хизмат кўрсатиш корхоналари йилига 1,5-2 м
3
;
• Кафе ва ресторанларда ҳафтасига 1,5 м3 ва йилига 78 м
3
;
• Социал иншоатларда ҳафтасига 0,75м3 ва йилига 39 м
3
;
• Ўртача ишлаб чиқариш корхоналарида ҳафтасига 0,75 м
3
ва йилига 39 м
3
;
4) Аҳоли томонидан қанча ҚМЧ вужудга келтирилаётганини Жаҳон банки 
томонидан белгиланган меъёрлар ҳисоб-китобидан келиб чиққан ҳолда тахминлаш 
мумкин (Осиё давлатларида ҚМЧ ҳосил бўлиши ва уларни бошқариш таҳлили билан 
www.worldbank.org веб сайтида танишиш мумкин). Унга кўра, бир кишига кунига 0,64 
кг чиқинди тўғри келади. Санитар меъёрлар ва қоидаларга мувофиқ, Ўзбекистонда 
жисмоний шахс (одам бошига) норма бўйича кунига ўртача 1,17 кг ҚМЧ ҳосил бўлади 
деб ҳисобланади. «Махсустранс» ДУКнинг маълумотларига кўра, пойтахт аҳолиси 
кунига ўртача 0,800 кг ҚМЧ вужудга келтиради. Аҳоли даромади ва ҚМЧ пайдо бўлиш 
нормаси бир бирига боғлиқ омиллардир. Шу сабабли айтиш мумкинки, туман ва қишлоқ 
марказларида ҳосил бўлаётган ҚМЧ миқдори вилоят марказларидагига нисбатан 
камроқ бўлади.
Юқоридагилардан келиб чиққан ҳолда, ҚМЧни йиғиб олиш бўйича оператор 
фаолиятини ташкил этиш лойиҳалари учун техник-иқтисодий асосномалар 
тайёрлашда, Жаҳон банки томонидан белгиланган кўрсаткични (одам бошига кунига 
0,64 кг ҚМЧ) асос қилиб олиш мақсадга мувофиқ. 
8. ШАҲАРДА (ТУМАНДА) ЧИҚИНДИЛАР ПАЙДО БЎЛИШИ ВА ЧИҚИНДИЛАРНИ БОШҚАРИШ БИЛАН БОғЛИҚ АҲВОЛНИ ЎРГАНИШ

---

20
Дав
ла
т в
а ху
су
сий сек
тор шерикчилиги ас
осида қа
ттиқ маиший чиқиндиларни бошқариш л
ойиҳаларини ишлаб чиқиш в
а амалг
а ошириш бўйича ҚЎЛЛАНМА