Вазорати маориф ва илми Љумњурии Тољикистон мдт “Донишгоњи давлатии Хуљанд ба номи академик Бобољон Ѓафуров”

3. 6. Мори холдор ё бойга- Boiga trignatum schineid Fitzin., 1826

Мори мазкур дар поёноби дарёҳои Сир, Зарафшон, Вахш ва Кофарниҳон паҳн гардидааст. Дар солҳои охир онро дар «Бешаи палангон», Қурҷалиқум, Айвоҷ, Чилучорчашма ва Чирик вохўрдаанд.

Расми 8. Намуди зоҳирии мори холдор - Boiga trignatum schineid Fitzin., 1826
Дар гузашта муҳити сукунати он атрофи шаҳри Қурғонтеппа, Қумсангир (Дўстӣ) ва водии Бешкент ба ҳисоб мерафт (расми 8).
Соли 2012 дар муддати 5 рўз 2 фарди ин намуд дар мамнуъгоҳи «Бешаи палангон» ва регистони Қурҷалиқум ба қайд гирифта шудааст. Муҳити хоси сукунати мор мавзеъҳои биёбонии регӣ ва гилӣ дорои саксаул, ҷузғун ва растаниҳои алафии сирак мебошад.
Дар 3­4 солагӣ ҳангоме, ки дарозии бадани мор 450­500 мм гардидан ба балоғат мерасад. Ҳадди ниҳоии дарозии танаш, ки то 910 мм мерасад дар 7 солагиашон ба вуқўъ меояд. Қисми сари ин мор бо паҳмии худ нисбат ба танаш нағз намоён аст. Фуки кунди гирдмонанд дошта, пулакчаҳои тахтапушташ қиррачаҳои на он қадар калон дорад, ва нағз намоён нест. Пулакчаҳои паҳлуии баданаш аксар беқирача мебошанд. Дар болои ҳар як пулакча дуто чуқураки аппикалӣ дида мешавад. Тахтапушташ хокистарранги баланд ё сиёҳтоби бенур буда, тобиши зард ё бунафш медиҳад. Дар тахтапушташ як қатор доғи ромбшаклё байзашакли ҷигарӣ ва ё сиёҳи сурхтоб ҷойгир шудааст, ки он дар мори ҷавон пурратар намоён аст. Қисми шикамаш сафедранги бедоғ мебошад [2].
Мо ҳамроҳи муаллимаамон Бобоҷонова М ва кормандонӣ кафедра ҳангоми таҷрибаомӯзи дар рафтор ва тарзи ғизогирии онҳоро дар наздики регзорҳои дарёи Сир мушоҳида кардем. Дар охири моҳи апрел ва авали моҳи май ҷуфт мегарданд. Модина дар моҳи июл 5­10 тухм мегузорад. Насли мор дар охири август ва сентябр аз тухм мебароянд. Андозаи бадани мори нав аз тухм баромада 240­250 мм – ро ташкил медиҳад. Мо махсусан ҷои паноҳгоҳи онро бештар низ мушоҳида кардем. Ба сифати паноҳгоҳ аз лонаи хояндаҳо махсусан калламуши регии думсурх истифода мебарад. Мори холдор заҳр надорад. Ин мор низ ба гуруҳи морҳои безахр дохил шудааст.Аз худ кардани мавзеъҳои хоси зисти ва таъкиби он аз тарафи инсон боиси маҳдудгардии саршумори мори холдори сарсиёҳ гардидааст. Дар водии Бешкент ҷамоаи табии ин мори нодир ба зери муҳофизати ҷиддӣ қарор дода шавад. Биологияи мори холдорро махсус омўхта, оид ба муҳофизати он тарғиботро пурзўр бояд кард.