|
сифатида!) ва илмий-тадқиқот методологиясининг чуқур ўрганилмаслигидир. Шунингдек, илмий
маслаxатчи(раxбар)ларнинг айримлари маъмурий-буйруқбозликка асосланган режали иқтисодиёт
173
даврида шаклланган бўлиб, табиийки, улар xозирги авлодни қачонлардир уларнинг ўзларини
ўқитгандек ўқитадилар.
Иккинчидан, магистрлик диссертацияси ҳам илмий тадқиқот ҳисобланади. Аммо магистрантлар,
уларнинг илмий раxбарлари ва бошқа мутасаддиларда диссертация мавзуларини шакллантириш
даврида “илмий нўноқлик” кузатилмоқда. Кўпинча, диссертация мавзуларида фундаментал назария,
иқтисодиётни модернизациялашнинг туб моxияти ва миллий иқтисодиёт эволюцияси ҳамда унинг
жаxон ҳамжамиятига уйғунлашиш хусусиятлари тўлиқ ўз аксини топмайди.
Эскидан “анъана” бўлиб келаётган мавзуларнинг айримларига “бозор иқтисодиёти шароитида”,
“иқтисодиётни: “модернизациялаш
шароитида”, “эркинлаштириш
шароитида...”,
“диверсификациялаш шароитида” каби жумлалар қўшилади холос. Аслида эса“мода”га айланган
жумлалардан холи бўлган, xаётий xақиқатни акс эттирувчи долзарб мавзулар зарур.
Учинчидан, мавзуларни шакллантириш, диссертациянинг иш режаси ва дастурини тайёрлашда
мавзунинг долзарблиги ва ўрганилганлигини асослаш, тадқиқот мақсади, вазифалари,предмети,
методи ва объекти каби муҳим жиxатларга жиддий эътибор берилмайди, кўп xолларда улар xеч
қандай мантиқсиз, номигагина ёзиб қўйилади. Аввало, xозирги вақтда иқтисодий маконда қандай
жараёнлар кечмоқда, амалиёт қандай муаммоларни вужулга келтирмоқда ва уларни xал этиш қандай
самара беришини аниқ тасаввур этиш керак. Бунинг учун мамлакат Президенти ва xукумати
томонидан чиқарилган фармон ҳамда қарорларини ўрганиш, статистик маълумотларни таҳлил қилиш
ва бевостиа амалиётни ўрганиш зарур. Мавзунинг ўрганилганлик даражасини асослаш ва қайси
жиxатларни тадқиқ қилиш лозимлигини аниқлаш учун мазкур мавзуга доир илмий, ўқув услубий
адабиётлар, меъёрийxуқуқий xужжатлар ва бошқа тегишли манбаларини чуқур ўрганиш ҳамда
шарxлаш лозим.
Диссертация тадқиқоти дастурида мавзунинг долзарблиги, ўрганилганлик даражаси, тадқиқотнинг
мақсади, вазифалари, методи, объекти ва фараз қилинаётган илмий гипотеза битта фокусда
мужассамлашиши, яъни тадқиқот предмети сифатида қўйилаётган муаммонинг ечимига қаратилиши
лозим. Демак, тадқиқотчилар аниқ илмий муаммони тадқиқ қилишлари ва xал этишлари лозим.
Амалда кўп мавзулар йиллар давомида такрорланиб, тадқиқотнинг асосий қисмида эса
алмисоқдан қолган, режали иқтисодиётга хос бўлган таҳлилий жадваллар “шунча эди, бунча бўлди”
каби “ғайриилмий” тузилган жумлалардан иборат, xеч кимга кераксиз матн тузиш давом этиб
келмоқда.
Тўртинчидан, диссертация мавзуларини қишлоқ хўжалигининг тармоқлари (ўсимликчилик,
чорвачилик, паррандачилик, қўйчилик, балиқчилик ва x.к.) бўйича шакллантириш нотўғри.
Методологик муаммоларни тадқиқ қилишда албатта бирон-бир тармоққа оид маълумотлардан
фойдаланиш мумкин, xатто шарт, аммо, юқорида таъкидлаганимиздек, диссертация тадқиқотининг
предмети-ўрганилиши ва илмий ечими топилиши лозим бўлган муаммодан иборат бўлиши керак.
Илмга ёт бўлган бошқача сохта ёндашувлар эса “ғайриилмий” хулосаларга ва натижада фанни ҳамда
олимларни обрўсизлантиришга олиб келади.
Бешинчидан, яна бир муҳим жиxат илмий буюртма асосида мавзу шакллантириш, яъни илмни
тижоратлаштириш паст даражада. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2008 йил 15 июлдаги
“Инновацион лойиҳалар ва технологияларни ишлаб чиқаришга тадбиқ этишни рағбатлантириш
борасидаги қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги қарорида илмий маxсулот учун буюртмалар
портфелини шакллантириш таъкидлаб кўрсатилган[2]. Бу борада иқтисодиёт тармоқлари бўйича
буюртмаларни шакллантириш ва уларга тендер эълон қилиниб, тадқиқотлар ўтказишни
ривожлантириш зарур.
Шунингдек, мутасадди давлат бошқарув органлари, фермерлар манфаатини ҳимояловчи жамоат
ташкилотлари ва фермер хўжаликларнинг ўзлари томонидан ҳам фан билан ишлаб чиқаришни
боғлаш бўйича ишлар суст олиб борилмоқда. Масалан, Ўзбекистон Республикаси Президенти
И.А.Каримовнинг 2012 йил 22 октябрдаги ПФ-4478-сонли “Ўзбекистонда фермерлик фаолиятини
ташкил қилишни янада такомиллаштириш ва уни ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги
фармонида Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар кенгаши, вилоятлар ва туманлар xокимликлари
ҳамда Ўзбекистон Фермерлар кенгаши, Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва туманлар
фермерлар кенгашларининг республикада фермерлик фаолиятини ташкил қилишни янада
такомиллаштириш ва ривожлантириш бўйича энг муҳим вазифалари белгиланган[4]. Бу борада
қуйидаги таклифлар ва тавсиялар тақдим этилган эди. Лекин бу ташкилотлардан xеч қандай
муносабат билдирилмади. Бу xолатни икки хил изоxлаш мумкин: ёки бундай муаммолар ишлаб
чиқаришда мавжуд эмас, ёки бефарқлик xукмронлиги давом этиб келмоқда.
174
Олтинчидан,тадқиқотчи-изланувчилар ва магистрантлар тор ихтисосликдан қочиб, муаммоларни
иқтисодиёт назарияси, меъёрий-xуқуқий таъминот, молия, иқтисодий таҳлил ва статистика,
замонавий ахборот технологиялари каби фанлар билан боғлиқликда тадқиқ қилишлари зарур. Бунда
иқтисодий фанларнинг фундаментал асоси, таъбир жоиз бўлса, “дунёга келтирадиган онаси”
ҳисобланган “Иқтисодиёт назарияси” фанига ва тегишли тармоқ фанининг назарий жиxатларига
етакчи ўрин ажратилиши лозим.
Иқтисодиётдаги муаммолар муxокама қилинадиган давраларда мунозарага киришиб ёки ёзма
фикр билдирганимизда айрим амалдорлардан “фақат назария бўлиб кетибди, буни xеч ким
тушунмайди” деган эътирозлар ҳам эшитганмиз . Сохта илмкашлик билан асл назарияни
Do'stlaringiz bilan baham: |
