Вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати 
1. Каримов.И.А Ўзбекистон ХХ аср бўсағасида: хавфсизликка таxдид, барқарорлик шартлари ва 
тараққиёт шартлари. Т.: “Ўзбекистон” 1997 й 
2. Каримов И.А Мамлакатимизда демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва 
фуқаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси Т. “Ўзбекистон” 2010 й 
3. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси “Ўзбекистон” нашрёти 2012 й
4. Инсон xуқуқларини ҳимоя қилиш “Ўзбекистон” нашриёти 2002 й 
 
ТАЛАБАЛАР ЎҚУВ ФАОЛИЯТИНИ ФАОЛЛАШТИРИШ 
 
С. Р.Мирзаева, Ж.Рахмонов, Д. Р.Мирзаева
1 
 ТошДАУ, Қибрай қишлоқ хўжалик касб-xунар коллежи
1 
Талабалар ўқув фаолиятини психологик таҳлил қилишнинг кўрсатишича, унда бир қатор 
камчиликлар, нуқсонлар, заифликлар мавжуд эканлиги намоён бўлди. Жумладан, фикрлаш 
мустақиллиги етишмаслиги, талаба фикрлаш қобилиятининг заифлиги, фикрлаш услубининг 
шаклланмаганлиги ва бошқалар. Бунинг бош сабаби олий таълим тизимида мустақил фикрлашни 
таъминлаш омилларининг психологик нуқтаи назардан етарлича ўрганилмаганлигидир. Шунингдек, 
талабалар ўқув фаолиятидаги муҳим нуқсонлардан бири-бу фикр юритишдаги мантиқсизликни давом 
этаётганлигидир, мустақил фикрлаш салоxиятини ривожлантириш тўғри йўлга қўйилмаганлигидир 
(Ляудис, 1989; Холл ва бошқалар, 1999; Э.Ғозиев, 2013 
Олий таълим тизимида фикрлаш фаолиятига жалб этиш учун талабаларни муаммолар ечимини 
топишга ўргатиш мақсадга мувофиқ экан. Айниқса, талабалар мустақил фикрлашини 
ривожлантиришжараёнида ечими кутилаётган касбий-педагогик муаммолар вужудга келади. 
Психологияда касбий-педагогик муаммоларни ечишнинг ҳам назарий ҳам амалий имкониятларининг 
психологик тавсифи тўғрисида материаллар етарли бўлишига қарамай, ўқитишда ундан самарали 
фойдаланилмайди (Э.Ғозиев, 2013).
Биз шахсий тадқиқотимизда талабаларнинг ўқув ва билув фаолиятини фаоллаштиришда 
қуйидагиларга эътибор қаратдик: 
- 
муаммонинг реал жиҳатларини идрок қилишга йўналтириш; 
- 
ақлий изланишларни жадаллаштириш; 
- 
алоxида xолатларни психологик шарxлаш; 
- 
ўхшаш ва фарқли томонларини топиш учун объектларни ўзаро қиёслаш; 
- 
объектлардаги умумий жиҳатларини психологик тавсифлаш; 
- 
фарқларни келтириб чиқарувчи объектив ва субъектив омилларни шарxлаш; 
- 
матндаги масалалар ва материалларнинг ўзига хослигига биноан уларни таснифлаш; 
- 
материаллар ишончлилиги, методикалар ва лидлиги, қонуниятлар объективлиги бўйича 
адекват xукм чиқариш; 
- 
муаммолар, xодисалар, қонуниятлар, реал воқеликлар, объект билан субъектнинг диадавий 
муносабатлари ўртасидаги алоқалар ва боғлиқликларни аниқлаш; 
- 
назарий ва амалий билимлар, кўникмалар ва малакаларни ижтимоий турмушнинг барча 
инфраструктураларида оқилона қўллаш. 
Талабалар ўқув фаолиятини фаоллаштириш учун қуйидагиларга диққат эътибор бериш 
кутилмасини самарадорлиги, идентиклиги мезонларини кафолатлайди: 
- 
ўқув фаолияти талабларига биноан уни ташкил қилиш; 
- 
фан мазмунини таҳлил қилишда унинг кўламини, талабалар имкониятларини алоxида 
инобатга олиш; 
- 
ўқув дастурлари моxияти таълим узлуксизлиги принципига мутаносиблигини таъминлаш; 
- 
ўқитувчи фаолияти услублари, усулларининг замон талабларига мос келишлиги; 
- 
талабалар мустақил фикрлашлари учун педагогик – психологик шарт – шароитларнинг 
қулайлиги; 
- 
таълим жараёнида вужудга келадиган низоларнинг, низоли (зиддиятли) вазиятларнинг олдини 
олиш ва бартараф этишнинг механизмлари мавжудлиги; 
20

---

- 
талабалар фаолиятини фаоллаштиришда шахснинг индивидуал - типологик хусусиятларини 
инобатга олиш; 
- 
танланган методлар ва методикалар ҳам шахсга, ҳам мавзуга хизмат қилишини таъминлаш. 
Тажриба - синов машғулотлари материалларининг кўрсатишича, ўқув фаолиятини фаоллаштириш 
учун талабанинг ақлан қудратли, теран, мослашувчан, чидамли, танқидий, ижодий хусусиятларга эга 
бўлиши керак. Ўқув фаолиятни фаоллаштиришда ўқув материалларини моделлаштириш, 
компьютерверсиясини ишлаб чиқиш, муайян юкламаларни инновацион технологиялари зиммасига 
юклаш мақсадга мувофиқ эканлиги тажриба – синов машғулотларида тасдиқланди. Мазкур тизим, 
таълимий мажмуа талабаларда ижобий xис – туйғу уйғотиш учун, биринчидан, баҳолаш тизими 
оқилона бўлиши жоиз, иккинчидан, ўқитувчи билан талабалар ҳамда талабалараро муносабатлар 
самимийлик туйғуси асосига қурилиши керак, учинчидан хулқ-атвор билимни баҳолашда асосий ва 
етакчи омил сифатида эътироф этилмаслиги шарт. 
Хулоса 
Талабалар ўқув фаолиятини фаоллаштиришда тақдимот услуби энг самарали мезон эканлиги 
тажриба – синов машғулотларида далилланди. Маълумотларимизга қараганда, лойиҳа, курс ва 
битирув малакавий ишлари олдига қўйиладиган талабларни кучайтирилиши ўқув ва касбий 
фаолиятни фаоллаштиришга кучли психологик таъсир ўтказади.