Вазирлиги ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети



Download 1,33 Mb.
Pdf ko'rish
bet15/96
Sana23.02.2022
Hajmi1,33 Mb.
#141527
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   96
Bog'liq
yosh fiziologiyasi va gigiena fanining predmeti maqsadi vazifalari va ahamiyati

Постнатал давр. Пренатал даврнинг охирги кунларида одам организми 
функционал жиҳатдан туғилишга тайёр бўлади ва бундай организм туғилганидан 
кейин ташқи муҳитга мослаша олиш қобилиятига эга бўлади. Мослашиш нерв, 
эндокрин, нафас олиш, овқат ҳазм бўлиши, юрак-қон томирлари, айириш 
тизимларининг функционал шаклланишига боғлиқ. Баъзи тизимлар тузилиш 
жиҳатдан шаклланган бўлсада, функционал шаклланиши ниҳоясига етмаган 
бўлади. Танадаги барча тўқималар ўсади, бироқ бу жараённинг тезлиги одам 
умрининг турли даврларида бир хил бўлмасдан, турли тизимлар таркибига 
кирадиган тўқималар ва аъзолар учун ҳар хил бўлади. Ўсиш жараёнининг ёшга 
оид чегаралари мавжуд, чунончи ўсмир қизлар учун у тахминан 16-18 ёшгача, 
ўсмир болалар yчyн 18-20 ёшгача давом этади. Аъзо ва тизимларнинг ўсиш ва 
ривожланиш жараёнлари гетерохрон ҳолда, яъни биртекис бормайди. 
Қайд қилинган даврларни бир-биридан ўзига хос белгилари билан ажратиш 
мумкин. Ёш даврларини гавда ўлчамлари, пропорциялари на шакллари бўйича, 
скелетнинг суякка айланиш даражаси, умуртқа поғонасининг шакли, ўсиб чиққан 
тишлар сони, мускуллар ва эндокрин тизимлар функциясининг нечоғлик 
такомиллашганлиги, тери ости ёғ тўқималарининг ривожланганлиги каби бир 
қатор анатомо-физиологик белгилар асосида аниқлаб олиш мумкин. 
Ҳозирги пайтда амалий педагогика ва гигиенада боланинг ёш даврлари 
қуйидагича белгиланади: 
1. боғча ёшигача бўлган болалар — 3 ёшгача; 
2. мактаб ёшигача бўлган болалар — 3 дан 7 ёшгача; 
3. мактаб ёшидаги болалар — 7 ёшдан 18 ёшгача; 
а) кичик мактаб ёшидаги болалар — 7 ёшдан 11 ёшгача; 
б) ўрта мактаб ёшдаги болалар 
— 11 ёшдан 14 ёшгача; 
в) катта мактаб ёшидаги болалар — 15 ёшдан 18 ёшгача. 


17 
Аъзо ва тизимларнинг тузилиш ва функционал шаклланишини эътиборга олган 
ҳолда постнатал онтогенез қуйидаги даврларга бўлинади: 
1. чақалоқлик даври 
— 1 кундан 40 кунгача 
2. гўдаклик даври 
— 40 кундан 1 ёшгача; 
3. дастлабки болалик даври — 1 ёшдан 3 ёшгача; 
4. бирламчи болалик даври — 4 ёшдан 7 ёшгача; 
5. иккиламчи болалик даври: 
ўғил болаларда 
— 8 ёшдан 12 ёшгача 
қиз болаларда 
— 8 ёшдан 11 ёшгача; 
6. ўсмирлик даври: 
ўғил болаларда 
— 13 ёшдан 16 ёшгача 
қиз болаларда 
— 12 ёшдан 15 ёшгача; 
7. навқиронлик даври 
ўғил болаларда 
— 17 ёшдан 21 ёшгача; 
қиз болаларда 
— 16 ёшдан 20 ёшгача; 
8. I етуклик даври: 
эркакларда 
— 22 ёшдан 35 ёшгача; 
аёлларда 
— 21 ёшдан 35 ёшгача 
9. II етуклик даври: 
эркакларда 
— 36 ёшдан 60 ёшгача; 
аёлларда 
— 36 ёшдан 55 ёшгача; 
10. кексалик даври: 
эркакларда 
— 61 ёшдан 74 ёшгача, 
аёлларда 
— 56 ёшдан 74 ёшгача; 
11.Қариялик даври 
— 75 ёшдан 90 ёшгача; 
12.Ўта қариялик даври — 90 ва ундан юқори ёш. 
Онтогенезни 
даврларга 
бўлишда 
тиббий 
ходимлар, 
биологлар, 
морфологлар, биокимёгарлар, географлар ва бошқа кўпгина мутахассислар 
қатнашиб, бунда тана узунлигииинг, қўл ва оёқларнинг узунлиги, тана оғирлиги, 
скелетнинг суякланиши, тишларнинг чиқиши, ички секреция безларининг, 
шаклланиши, жинсий ривожланиши, мускуллар кучи ва бошқа антропометрик 
кўрсаткичлар ҳисобга олинади. 

Download 1,33 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   96




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish