Вазирлиги Тошкент Молия Институти

 
5.2. Инкассация хизматини ташкил этиш 
Пул тушумларини турли хил йўллар билан банк кассасига топширилиши 
инкассация деб юритилади. 
Бугунги кунда пул тушумлари қуйидаги тартибда инкассация қилинади: 
-
тўғридан – тўғри банк кассасига (кундўзги ва кечки) хўжаликлар томонидан 
нақд пулларни топшириш; 
-
инкассаторларга – кейинчалик банк муассасаларига топшириш учун; 

---

49 
-
ташкилотлар қошидаги бирлашган кассаларга 
– кейинчалик банк 
муассасаларига топшириш учун; 
-
алоқа корхоналарига – банк муассасалари ҳисобрақамларига ўтказиш учун 
топширишлари мумкин; 
-
ХБ муассасаларига – кейинчалик банк муассасасига ўтказиш учун. 
Хўжалик субъектлари нақд пул қолдиғининг белгиланган лимитидан ортиқча 
бўлган қисмини ҳаммасини банк муассасаси билан келишилган тартибда ва муддатларда 
ўзининг банкидаги ҳисобрақамларига киритиш учун юқоридаги йўллар билан банкка 
топширишлари шарт. 
Пул тушумларини ўз вақтида ва тўлиқ топширилиши бўйича доимий назорат 
ўрнатилган. Бу назорат солиқ ташкилоти томонидан олиб борилади. Банклар томонидан 
назоратни олиб бориш қўйидаги тартибда амалга оширилади: 
Ҳар бир банк муассасаси доимий тушумга эга бўлган корхона, ташкилотлар 
рўйхатини тўзиб, унга асосан кунлик пул тушумларининг ўз вақтида ва тўлиқ 
топширилиши устидан назорат олиб боради. 
Доимий пул тушумига эга бўлмаган ташкилотларга эса улар раҳбарлари билан 
келишилган ҳолда пул тушумларини топшириш тартиби ва муддатларини белгилаб 
беради. 
Мамлакатда хўжалик юритувчи субъектларнинг пул тушумини инкассация қилиш 
ва банк бўлимлари ўртасида қимматликларни ташиш ЎзР МБ ҳўзуридаги хўжалик 
ҳисобидаги инкассация бирлашмасининг худудий бошқармалари ва бўлимлари томонидан 
ЎзРсининг амалдаги қонунларига мувофиқ томонлар тўзган шартномалар асосида амалга 
оширилади. 
Бу шартнома уч томонлама, банк, мижоз ва инкассация хизмати ўртасида 
тўзилади. ЎзР МБ хўзуридаги хўжалик ҳисобидаги инкассация бирлашмаси мустақил 
хўжалик ҳисобидаги ташкилот бўлиб, у ўз низоми асосида иш юритади. 
Инкассация хизмати ходимлари тегишли тартиб қоидалар асосида ишга қабул 
қилиниб, улар билан шартнома тўзилади. 
Нақд пул маблағларини инкассация қилиш хизматлари хўжалик юритувчи 
субъектлардан воситачилик тўловларини ундирилмаган ҳолда пул тушумларини 
инкассация қиладилар. Кейинчалик ушбу ишлар билан боғлиқ ҳаражатлар банклар 
томонидан банк бўлими ва инкассация хизмати ўрталарида тўзилган икки томонлама 
шартнома асосида инкассация хизмати ҳар ойда тақдим этадиган тўлов ҳисоблари бўйича 
қопланади. 
Инкассаторлар томонидан пул тушуми йиғиладиган хўжалик субъектлари 
рўйхати махсус китобда рўйхатга олинади ва компьютерларга киритилади. 
Ҳар бир хўжалик субъекти учун ҳар ойда ташриф варақаси тўзилиб, унга субъект 
рўйхатга олинган рақам берилади. Пул тушумининг ҳажмига қараб, хўжалик 
субъектларига тегишли тартибда зарур халталар сотилади. 
Хўжалик субъекти томонидан план бир (хўжалик субъектининг қисқартирилган 
номи ёзилган)ни 3 нусхада банкка тақдим этиши керак. 
Ҳар бир хўжалик субъекти инкассаторларга пул топшираётганда халталарга илова 
қайдномасини 3 нусхада ёзиб берадилар. 
1-нусха – инкассация халтасига 
2-нусха- инкассаторга 
3-нусха-мижозда қолади. 
Пул солинган халтани қабул қилишдан аввал инкассатор пул топширувчига 
фотосуръати бўлган шахсий гувоҳномасини, пул тушумини олиш учун тегишли шаклдаги 
ишончномани, ташриф варақасини тақдим этиши керак. Пул топширувчи жавобгар шахс 
инкассаторга пул солинган халтани топширишда ташриф варақасида кўзда тутилган барча 
ёзувларни қайд этади. 

---

50 
Пул солинган халталарни қабул қилиб олишда инкассатор қўйидагиларни 
текширади: 
-
халтанинг яроқлилиги ва бутлиги; 
-
унинг тўғри пломбирланганлигини (пломба изининг аниқлиги ва наъмуна билан 
бирлиги); 
-
қабул қилинаётган ва топширилаётган халталарнинг рақамлари ташриф 
варақасида, юкхатда ва квитанцияда кўрсатилган рақамларга мос келишини; 
-
хўжалик юритувчи субъектнинг жавобгар шахсини юкхат ва квитанцияларга 
имзо қўйганлигини; 
-
ташриф варақасида кўрсатилган пул тушуми суммасининг юкхат ва 
квитанциядаги ёзувларга мос келишини ҳамда рақам ва сўз билан ёзилган суммаларнинг 
ўзаро мос келишини; 
-
квитанциянинг 3-нусхасига имзо қўйиб, унга сана, қабул қилиб олинаётган 
халтанинг рақамини ёзиб, йўналиш мухрини босади. Шундан сўнг хўжалик юритувчи 
субъектнинг жавобгар шахсига бўш халтани беради. 
Банкларга олиб келинган пул тушумли халталарни инкассаторлар банкнинг кечки 
кассасига назоратчи – бухгалтерга топширадилар. Халталар тегишли дафтарларга имзо 
қўйилган ҳолда топширилади. Ўз навбатида кассир нақд пул солинган халталарни қабул 
қилиб олишда қўйидагиларни текширади: 
-
пул солинган халталарнинг бутлиги (йиртиқ, ямоқ) 
-
пломбир изининг аниқлиги ва тасдиқланган намуналарга мос келиши; 
-
халталар рақамларининг юкхатларда кўрсатилган рақамларга мос келиши; 
-
танга солинган қопларнинг сони, тушумнинг умумий суммаси юкхатларда 
кўрсатилганига мос келиши ва бошқалар. 
Агар нуқсонли халта аниқланса, у ҳолда кассир, назоратчи бухгалтер ва 
инкассатор иштирокида халта очилиб, унинг ичидаги қимматликлар саналади. Камчилик 
аниқланса 3-нусхада далолатнома тўзилади. Унга барча қатнашган шахслар имзо 
қўядилар. 
1-нусха-банк йиғма жилдига 
2-нусха- тергов органларига 
3-нусха-пул топширган хўжалик субъектига берилади. 
Пул тушумларини ўз вақтида келиб тушишини таъминлаш ва банкдан ташқари 
муомаласини қисқартириш бўйича ВМ №280 (5.08.02 й. даги) сонли қарорига асосан 
инкассаторлик гуруҳи таркибига ДС хизматининг ходимини киритиш мажбурий қилиб 
белгиланди. Бу эса пул муомаласини мустаҳкамлашга ёрдам беради.