Vazirligi toshkent moliya instituti



Download 0,73 Mb.
bet27/124
Sana20.06.2022
Hajmi0,73 Mb.
#682251
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   124
Bog'liq
Mikroiqtisodiyot ESSE Электронний

о2 =^^‘[X -E(x)]2, i=1
бу ерда о2-дисперсия; x. - мумкин булган натижа; E(x) - кутиладиган натижа; ^ - i- натижанинг эутимоли.
Стандарт четланиш (уртача квадратик четланиш уам дейилади), бу дисперсиядан олинган квадрат илдизга тенг, яъни

о -стандарт четланиш.
Биринчи иш жойи учун: дисперсия:
о12 = 0,5(6000 - 4500)2 + 0,5(3000 - 4500)2 = 0,5 2250000 + 0,5 2250000 = 2250000 .
Стандарт четланиш о = -72250000 = 1500 сум.
Худди шундай йул билан иккинчи иш жойи учун дисперсия, яъни о2 = 0,99(100 сум) + 0,01(980100 сум )=9900 сум.
Стандарт четланиш эса о = 79900 = 99,5 сум.
Иккала мезон уам бу ерда бир уил вазифани бажаради, гап уларнинг кайси бири фойдаланишда уетайлигида. Куриниб турибдики иккала уолда уам иккинчи иш жойи биринчига караганда камрок таваккалчиликка (йукотишга) эга.
Юкоридаги мисолда курдикки, иккала иш жойида уам кутиладиган даромад 4500 сумни ташкил килади. Демак, ким таваккалчиликка боришга мойил булмаса, иккинчи иш жойига боради, нима учун деганда бу иш жойида кутиладиган даромад камрок таваккалчилак билан боклик. Энди фараз килайлик, биринчи иш жойидаги уар бир натижага 200 сумдан кушайлик. Унда кутиладиган натижа 4500 сумдан 4700 сумга ошади.
Куйидаги 3-жадвалда янги даромаднинг натижалари келтирилган.
Биринчи иш жойи учун: кутиладиган даромад = 4700 сум. Дисперсия=2250000 сум.
Иккинчи иш жойи учун: кутиладиган натижа = 4500 сум. Дисперсия=9900 сум.
Жадвал 3.

Иш жойи

1-натижа

Квадратик четланиш

2-натижа

Квадратик четланиш

Биринчи

6200

2250000

3200

2250000

Иккинчи

4510

100

3510

980100


Биринчи иш жойида кутиладиган даромад иккинчи иш жойидагидан юкори, лекин у юкори таваккалчилик (йукотиш) билан боFлик. кайси иш жойи устунрок деганда, бу саволнинг ечими танловчи шахснинг узига боFлик. Тадбиркор шахслар юкори таваккалчиликга эга булса уам кутиладиган даромад юкорирок булган иш жойини танлайди, консервативрок (узгаришлардан узини олиб кочувчи) шахслар кутиладиган даромад камрок булса уам, камрок таваккалчилик билан боFлик ишни, яъни иккинчи иш жойини танлайди.
Инсонлар таваккалчиликга боришга тайёрлиги билан бир-биридан фарк килади. Инсонлар таваккалчиликга боришга тайёрлиги буйича уч турга булинади: тавакалчиликга боришга мойил инсонлар, таваккалчиликга боришга карши, яъни мойил эмас ва таваккалчиликка бефарк карайдиган инсонлар.
Таваккалчиликга карши булган инсон деганда шундай инсон тушуниладики, кутиладиган даромад берилганда, у таваккалчилик билан боFлик натижаларга нисбатан, кафолатланган натижани устун куради. Агар таваккалчиликга карши инсонни истеъмолчи деб карасак ва у оладиган даромадига истеъмол товарлар мажмуасини сотиб олиб, уни истеъмол килишдан маълум даражада наф олади деб фараз килсак, биз истеъмолчининг таваккалчилик билан боFлик даромадининг нафлик даражаси билан кандай боFлик эканлигини куришимиз мумкин (1-расм). Таваккалчиликка карши инсон даромади паст даражадаги чекли нафликка эга эканлигини курамиз. Расмдан куриш мумкинки, уар бир бирлик кушимча даромадга тугри келадиган кушимча нафлик даромад ошиши билан камайиб бормокда. Масалан, 20-30 минг сумлик даромад ораликидаги уар минг сум даромадга 0,8 бирлик наф тугри келса, 31-минг сумлик даромадга 0,6 наф бирлиги тугри келаяпти). Чекли нафликни камайиши инсонларда таваккалчилакка салбий муносабатини кучайтиради. Шунинг учун уам таваккалчиликга боришга мойилликнинг йуклиги купчилик инсонларга хосдир. Таваккалчилик улар учун OFир синовдек уисобланади ва улар маълум компенсация булгандагина таваккалчиликка бориши мумкин.
Таваккалчиликка бефарк карайдиган инсон шундай инсон уисобланадики, кутиладиган даромад берилганда, у кафолатланган натижа билан таваккалчилик билан боFлик натижаларни танлашга бефарк карайди. Таваккалчиликка нейтрал карайдиган инсон учун уртача фойда мууим уисобланади. Уртача кийматга нисбатан чекланишлар бир-бири билан кискариб, умумий четланишлар нолга тенг булгани учун уам ушбу четланишлар уни кизиктирмайди. Таваккалчиликка бефарклик координата бошидан чикадиган тугри чизик сифатида ифодаланиши мумкин (2-расм).
Нафлик даражаси



Даромад
(минг сум)

1-расм. Таваккалчиликка мойил булмаган уолат.





Даромаднинг бир текисда узгариши умумий нафликни тугри чизик буйича усишга олиб келади.
Таваккалчиликка мойил булган инсон, шундай инсон уисобланадики, кутиладиган даромад берилганда у кафолатланган натижага кура таваккалчилик билан боFлик натижани устун куради.




Умумий нафлик

Даромад
(минг сум)

2-расм. Таваккачиликка бефарклик.





Таваккалчиликка кизикадиган инсон ундан баура олади. Бундай турдаги инсонларга уз такдирини синаб куришдан баураманд булиш учун баркарор даромаддан воз кеча оладиган инсонлар киради. Улар ютиш эутимолига юкори бауо бериб юборадилар. Таваккалчиликка мойиллик графиги кескин суръатда ортиб бораётган парабола графиги оркали ифодаланиши мумкин (3-расм).
Амалиётда ва умуман барча бозор субъектлари таваккалчиликни эътиборга олади. Кучалардаги, бозорлардаги уар хил фирибгарлар таваккалчиликка мойил инсонлар уисобидан бойлик орттирса, сугурта компаниялари таваккалчиликка мойил булмаган инсонларни йукотишларини камайтиришга хизмат киладилар.


Умумий нафлик

3-расм. Таваккалчиликка мойиллик.

Даромад
(минг сум)


Таваккалчиликни пасайтиришнинг куйидаги турлари мавжуд: диверсификация, суFурталаш, таваккалчиликни таксимлаш, ахборот излаш.
Диверсификация усулида таваккалчилик бир неча товарларга таксимланади, яъни бирор товарни сотиш (сотиб олиш) юкори таваккалчилик билан боглик булиши бошка бир товарни сотишдан (сотиб олишдан) буладиган таваккалчиликни камайтиришга олиб келади.
Масалан, бирор фирма икки хил маусулот ишлаб чикаради. Маълумки, бир вактнинг узида иккала маусулот турига булган талабнинг камайиб кетиш эутимоли, улардан биттасига булган талабни камайиб кетиш эутимолидан юкори. Куп уолларда бир турдаги маусулотга булган талаб камайганда иккинчи турдаги маусулотга булган талаб ошади. куйидаги 4-жадвалда икки турдаги маусулотдан олинадиган даромадлар келтирилган.
Жадвал 4.
Товарларни сотишдан тушган даромад.

Товарлар тури

Ёз фасли

киш фасли

1-тур (музкаймок)

6 млн. сум

1 млн. сум

2-тур (иссик чой)

1 млн. сум

6 млн. сум


Фирма уз ишлаб чикаришини диверсификация килиб ёз ойида иккинчи тур товар уисобидан йукотадиган даромадини биринчи тур товарни купрок сотиш уисобидан коплайди. Худди шундай киш фаслидаги йукотишлар иккинчи товар уисобидан копланади. Куриниб турибдики фирма диверсификация йули билан таваккалчиликни камайтирди. Лекин, диверсификация таваккалчиликни тулик йукотмайди, у факат камайтиради холос.

Download 0,73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   124




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish