Вазирлиги тошкент молия институти

 

---

34 
5. Жаҳон бозорининг товар тузилмаси.
Ҳозирги кунда товарларни белгиси ва структурасига кўра таснифлашнинг 
энг кенг тарқалган усули товарларни тавсифлаш ва кодлаштиришнинг 
Гормонизациялаш тизими (Harmonized Commodity Description and Coding 
System) ҳисобланади. У божхона ҳамкорлиги Кенгашининг Гормонизациялаш 
тизими бўйича Комитет (ҳозир Жаҳон божнона ташкилоти) томонидан 1983 
йил ишлаб чиқилган ва 1988 йилдан амал қила бошлаган. Кодлаштириш 
тизимида биринчи иккита код сони товар гуруҳини билдиради, тўртаси – товар 
позициясини, олтинчиси – субпозиция.
 Ушбу тизим номенклатурасидаги асосий элементлар икки тизимга 
эга: 
- таснифлаш тизими; 
- кодлаштириш тизими. 
Таснифлаш тизими 6 поғонадан иборат 
1.
бўлимлар; 
2.
гуруҳлар; 
3.
кичик гуруҳлар (гуруҳлар бир қисми); 
4.
товар позициялари; 
5.
кичик позициялар (позициялар бир қисми); 
6.
субпозициялар. 
Гормонизациялаш тизимига муофиқ товарлар қуйидаги белгиларга асосан 
гуруҳланади: 
- келиб чиқиши бўйича (ўсимлик, ҳайвонот); 
- фойдаланиш мақсадига кўра; 
- қайта ишлов даражаси бўйича. 
Фойдаланиш мақсадига кўра қуйидагиларга бўлинади: 
- ичимлик ва озиқ-овқат товарлари; 
- саноат хомашёси; 
- ёқилғи ва мойлаш материаллари; 
- машина ва асбоб-ускуналар; 

---

35 
- 
транспорт воситалари (ишлаб чиқаришга ва шахсий истеъмолга 
мўлжалланган); 
- аҳоли истеъмолига мўлжалланган саноат маҳсулотлари. 
Қайта ишлов даражаси бўйича: 
- хомашё товарлари (ишлаб чиқаришга мўлжалланган ва мўлжалланмаган); 
- 
ярим тайёр маҳсулотлар (ишлаб чиқаришга мўлжалланган ва 
мўлжалланмаган);
- тайёр маҳсулотлар (ишлаб чиқаришга мўлжалланган ва мўлжалланмаган); 
Миллий бож тарифларида товарларни бир хил таснифлашни таъминлаш 
учун ягона таснифлаш тизимини яратиш божхона қонунчилигини унификация 
қилишнинг асосий йўналиши ҳисобланади. 
Товарларни тавсифлаш ва кодлаштиришнинг Гормонизациялаш тизими 
бўйича Халқаро конвенцияни имзолаган мамлакатлар унга тўлиқ амал қилишга 
мажбур. Бу жаҳон савдосида товарлар бўйича статистик маълумотларни олти 
рақамли код бўйича солиштириш имконини таъминлайди.