Вазирлиги тошкент фармацевтика институти

Ўқишнинг ѐрдамчи шакллари
.
 
Ўқишнинг ѐрдамчи шакллари: тўгарак, 
практикум, семинар, конференсия ва консултация, факултатив машғулот, 
ўқув экскурсиялари, ўқувчиларнинг мустақил уй ишлари ва бошқалар 
саналади.
Мактабдан ташқари машғулотларнинг асосий ва барқарор турларига 
ўқиш жараѐнининг таркибий қисми сифатида қараладиган, ўқувчиларнинг 
мустақил уй ишлари киради. Унинг асосий мақсади – дарсда ўзлаштирилган 

---

билим, кўникма ва малакаларини кенгайтириш, чуқурлаштириш, уларни 
эсдан чиқаришнинг олдини олиш, ўқувчиларнинг индивидуал лаѐқати, 
истеъдод ва қобилиятини ривожлантиришдан иборат. Бу ишлар ўқув дастури 
талаблари, ўқувчиларнинг қизиқиш ва эҳтиѐжлари ҳамда уларнинг 
ривожланиш даражаларини ҳисобга олиб қурилади. Ўқувчиларнинг мустақил 
уй ишлари маълум дидактик вазифаларни бажаради. Чунончи, дарсда 
ўзлаштирилган билим, кўникма ва малакаларни мустаҳкамлаш, синфда 
ишлаб чиқилган ўқув материалини кенгайтириш ва чуқурлаштириш, 
машқларни мустақил бажариш кўникмаларини шакллантириш, дастурли 
материал доирасига кирувчи ҳажмда индивидуал топшириқларни бажариш 
асосида мустақил фикрлашини ривожлантириш, индивидуал кузатишлар, 
тажрибалар, гербарий, табиий намуналар, откриткалар, расмлар, газета ва 
журнал лавҳалари статистик маълумотлар каби ўқув қўлланмаларини 
тўплаш ва тайѐрлаш ва бошқалар. 
Дарсларда педагогнинг ўқувчилар томонидан уй вазифаларининг ҳалол 
бажаришларига кам эътибор бераѐтганликлари, уларни синфда текширишга 
унинмасликлари, яхши ўзлаштираѐтган ўқувчиларни рағбатлантириб 
бормасликлари таълим амалиѐтда кенг тарқалган камчилик ҳисобланади. Уй 
вазифаларини тушунтириб беришга кўпинча вақт етмайди, улар шошилинч 
берилади. Педагоглар камдан-кам ҳолларда ўқувчилар уй вазифасини 
бажараѐтганда дуч келадиган қийинчиликларини кўрсатиб берадилар, уларни 
бартараф этиш йўлини эса кўрсатмайдилар. Натижасида мустақил уй 
вазифаларининг бажарилиши самарасиз бўлиб қолди.
Таълимнинг ѐрдамчи шаклларига экскурсиялар ҳам киради. Улар 
фронтал, гуруҳли ва кичик гуруҳли бўлиши мумкин. Ўқув экскурсиялари 
алоҳида фанлар ҳамда бир қанча фанлар бўйича ҳам режалаштирилади. 
Экскурсияни муваффақиятли ўтказиш учун ўқитувчи унга пухта 
тайѐрланиши: объект ва машрут билан олдиндан танишиб чиқиши, тўла 
режани ишлаб чиқиши, ўқувчиларни бўлажак топшириқларни бажаришга 
жалб эта олиши керак. Экскурсия режасида мавзу ва мақсад, объект, у билан 
танишиш тартиби, ўқувчилар идрок этиш фаолиятларини ташкил этиш, 
топшириқни бажариш учун зарур бўлган воситалар ва ускуналар, якун ясаш 
кўрсатилади. Экскурсияни ўтказиш методикаси мавзу, дидактик мақсад, 
ўқувчиларнинг ѐши, уларнинг ривожланиши ҳамда экскурсия объектига 
боғлиқ бўлади. 
Мактаб ўқув режаси