Вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

тадбиркорлик даромадлари
пайдо бўлади. Бу даромадлар тадбиркор бажарадиган функция учун 
мукофотдир (ишни, капитални, табиий ресурсларни товар ишлаб чиқариш ва 
хизмат кўрсатиш учун йўналтириш; фирмани бошқариш, инновацияларни 
киритиш бўйича қарорлар қабул қилиш, таваккалчилик билан маблағ сарфлаш). 
Бу даромадлар тадбиркор томонидан кредит учун фоиз тўлангандан кейин 
қоладиган фойда ҳисобига шаклланади. Ўзгарувчан бу миқдор бошқаришнинг 
натижасига боғлиқ бўлади. Фойда қонуний ва ноқонуний, хўжаликнинг 
самарадорлигига боғлиқ ѐки боғлиқ бўлмаган тарзда юзага келиши мумкин.
Аҳоли даромадларининг муҳим манбаси 
ижтимоий истеъмол фондлари 
бўлиб, истеъмолни жамоа шакли орқали тақсимлаш усулидир. Даромадларнинг 
бу манбасига, турли баҳоларга қараганда, аҳоли жон бошига тўғри келадиган 
умумий даромаднинг 1/5 қисмидан 1/3 қисми тўғри келади. Бунда 
ижтимоий 
истеъмол фондлари
дан тўланадиган тўловлар, хизматлар, имтиѐзларнинг икки 
хил шаклини ажратиш мумкин: пулли ва пулсиз шакллар. 
Пулли шаклдаги кўплаб маблағлар пенсия таъминоти (ѐш, ногиронлик, 
стаж, боқувчисини йўқотганлик бўйича), болалар, ишсизлик нафақалари тўлаш 
ва ҳоказолар учун сарфланади ва ижтимоий трансфертлар дейилади. 
Ижтимоий трансфертлар
- фуқароларга (давлат бюджетидан ѐки махсус 
фондлардан) - уларнинг иш натижаси, тадбиркорлик фаолияти ѐки шахсий 
мулкдан (пенсия, нафақа, стипендия ва ҳоказолар) олинадиган даромадларига 
боғлиқ бўлмаган ҳолда - тўланадиган тўловлардир. 

---

89 
Меҳнат мотивациясида иш ҳақи ва ижтимоий трансфертларнинг нисбати 
муҳим. Даромадлар таркибида иш ҳақининг улуши устун бўлса, фаол меҳнат, 
тадбиркорлик, ташаббус ривожланади, агар ижтимоий трансфертлар ҳиссаси 
ошиб кетса, кўпинча боқимандалик кайфияти кучаяди.
Шахсий (оилавий) даромадлар миқдори йиғиндиси пул даромадлари ва 
натурал даромадлардан ташкил топади. Натурал даромадлар шахсий томорқа ва 
уй хужалигидан олинадиган ҳамда аҳолининг таълим, тиббий хизмат ва 
ҳоказоларни таъминловчи пулсиз даромад турларидан вужудга келади.