Birinchi guruhga jamiyat va uning a’zolari tomonidan bevosita iste’mol qilinadigan mahsulotlami kiradi. Bunday mahsulotlarga san’at durdona-lari, adabiyotlar, ilmiy ishlar, ma’lumotnomalar, darsliklar, ommaviy axborot, tashviqot va reklama kabilar kiradi. Axborot mahsulotlarini ishlab chiqarish va iste’mol qilish ham bozoming boshqa tovarlariga xos bo’lgan qonunlariga bo'ysinadi.
Ikkinchi guruhgaesa ishlab chiqaruvchilar o’ziga qandaydir zarar keli- shidan cho’chib jamiyatdan yashirishga harakat qilgan axborot mahsulotlari kiradi. Ushbu axborot mahsulotlari tarkibi ishlab chiqarishning texnologik xususiyatlari, sotuv hajmini va daromad darajasini ta’minlovchi omillar, ishlab chiqarilayotgan mahsulotlaming salbiy tomonlari haqidagi ma’lumot- lardan iborat. Kompozitsion yondashish asosida iste’molchilaming axborot mahsulotlariga bo‘lgan munosabati darajasini aniqlashning asosini multiatributiv modeliar tashkil qiladi. Uning quyidagi o'ziga xos tomonlari mavjud:
iste’molchilar axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini atribut va xususiyatlaryig'indisi ko’rinishida qabul qiladi;
508
16 - bob. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan ish joylarida foydalanish
axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining atribuí va xususiyatlariga turli iste’molchilar turlicha darajada ahamiyat berishi mumkin;
iste’molchilar har bir atribut yoki xususiyatlaming foydalilik funk-siyasini shakllantiradi;
iste’molchilaming munosabati tarkiblashtirilgan, ya’ni munosabat ulaming xotirasidagi axborotlar asosida shakllanadi.
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini sotib olish muammolari
Firmaning axborot menejmenti
Kompozitsion yondoshish asosida iste'molchilar-ning axborot mahsulot-lariga bo'lgan munosa-bati dara- jasini aniqlash
Foydalanuvchilar tomonidan marketing tadqiqotlarini olib borish
Raqobatdosh interaktiv xizmatlar tovarlarining xususiyati va para- metrlarini baholash
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini tanlab olish modellari
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini sotib olish bo‘yicha shartnomalar tuzish
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish masalalari
Ishlab chiqarish
Moliyaviy-iqtisodiy fao- liyatni boshqarish
Buxgalteriya hisobi va audit
Xodimlami boshqarish
1TTQI
Tovarlami raqobatdosh firmalar tovarlari bilan qiyoslash masalalari
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish
natijalarini baholash
Axborot-kommunikatsiya
texnologiyalaridan
foydalanishning
texnologik jarayoni tavsifi
va tarkiblashtirish tizimini
ishlab chiqish
Axborot-kommunikatsiya
texnologiyalarini
ishlatish natijasida
erishiladigan natijalarini
bashorat qilishning ko'p
omillik modeli
Foydalanuvchilaming
marketing
faoliyati
- rasm. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari biznesining
foydalanuvchilar tomonidan yo'lga qo‘yilishi.
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan kompleks foydalanishning texnologik jarayoni tizimi axborot resurslarini yig’ish, uzatish, qayta ishlash va taqdim etishdan (R), ushbu biznes tovarlaridan foydalanish jarayoni (S) va foydalanuvchining o‘z ish joyida faoliyat ko‘rsatish jarayonidan (I) iborat. Yuqorida keltirilgan jarayonlar texnologik jarayonlar tizimi holatini belgilovchi o‘zaro aloqalar asosida bir-biriga ta’sir ko‘rsatadi: aniq bir davrsiz uzilishü (—), belgilangan davrda vaqti-vaqti bilan (~) va uzluksiz (♦).
§ 16.2. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini ish joylarida qo'llash
509
Texnologik jarayonlar elementlari faoliyat ko'rsatishi bilan birgalikda ushbu o'zaro aloqalar axborotlashgan jamiyatda ish o'mining tarkibiy modelini tashkil qiladi. Keltirilgan belgilardan kelib chiqqan holda ish joyi texnologik jarayoni tizimi faoliyat ko‘rsatish belgilarining majmui bo'yicha tarkibiy tizimlashtirishni amalga oshiramiz: RM = {P, S, I, -, -, ,} Ushbu to'plamga asoslangan holda ish joyi texnologik jarayonlarining tarkibiy tizimlashtirilishi 2-jadvalda keltirilgan. Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, moslashish, a’zo bo‘lishlik, birga bo‘lish va yaralish tamoyillaridan foydalanib hamda ular o‘rtasidagi o‘zaro aloqalami uyg‘unlashtirgan holda axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan ish joylarida keng foydalanish jarayonining texnologik tarkibini tasniflovchi 24 ta tarkibiy formula yuzaga keldi. Yuqorida keltirilgan tamoyillardan foydalangan holda tarkibiy elementlar orasidagi aloqalami kombinatsiyalash natijasida ish joyidagi jarayonlaming tarkibiy formulalarini yettita guruhga ajratish imkoni mavjud. Har bir keyingi formula guruhi axborot-kommunikatsiya texnologiyalari asosida yanada mukammalroq bo‘lgan ish joylarini tarkibiy jihatdan tavsiflab beradi. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari asosida texnologik jarayonlami avtomatlashtirish quyidagi tendensiyalar bilan ifodalanadi:
ilmiy-texnikaviy axborot resurslami davlat miqyosiga olib chiquvchi CD-ROM va boshqa axborot tashuvchi texnologiyalarining tezkor rivojlanishi;
axborot resurslarining lokal va global telekommunikatsiya texnologiyalari hisobiga yanada shakllanishi;
korxona, hudud va hududlararo miqiyosda axborotlami qayta ishlashni avtomatlashtirishning kompleksliligi ;
axborot resurslarini qayta ishlash va saqlashning yangi vositalari paydo bo'lishi, mavjudlarining tasniflarini yanada mukammallashtirish;
axborotlami qayta ishlashning avtomatlashtirilgan jarayonlarida ishti- rok etayotgan foydalanuvchilar safining kengayishi.
16.1-jadvaldagi tarkibiy formulalaming tahlili ulaming to‘rt turdagi ish jarayonlarini ifodalayotganini ko‘rsatadi. Ish jarayonining birinchi turi(1...3 tarkibiy formulalar) bitta funksional elementli texnologik jarayonlar tizimini ifodalaydi. Ular erkin jarayonda bo'lgan ish joylarini, ya’ni axborot- kommunikatsiya texnologiyalarini ishlab chiqish, avtomatlashtirish vositalarining ishi va foydalanuvchining faoliyatini aks ettiradi. Ushbu guruh funksional to‘liqsiz bo'lgan ish joyining har uchtadan bitta tarkibiy elementini ifodalaydi.
