|
Axborotlami uzatish turli xil usullar: kurerlar yordamida, pochta bo‘yicha jo’natish, transport vositalari bilan yetkazib berish, kommunikatsiyalaming boshqa vositalari yordamida aloqa kanali bo'yicha masofadan uzatish orqali amalga oshiriladi. Aloqa kanallari bo'yicha masofadan uzatish ma’lumotlami uzatish vaqtini qisqartiradi, ammo uni amalga oshirish uchun maxsus texnik vositalar zarur, bu uzatish jarayonlarini qimmatlashtiradi. Yig'ish va ro‘yxatga ulislmiug texnik vositalaridan foydalanish afzalroq, u ish joylarida o matilgan datchiklar yordamida axborotlami avtomatik ravishda yig'ib, ulami bundan keyingi ishlab chiqish uchun ShKga uzatadi, bu uning ishonchliligini oshiradi, mehnat sarfini pasaytiradi.
Birlamchi axborotlar masofadan ham, ular vujudga keladigan joy va natijaviy teskari yo‘nalishda ham uzatiladi. Bu holda natijali axborot turli xildagi qurilmalar: displey, tablo, bosib chiqaruvchi qurilmalar bilan qayd qilinadi. Axborotlarning aloqa kanallari bo‘yicha ishlab chiqish markaziga kelib tushishi asosan ikki usulda amalga oshiriladi: mashina manbasi yoki bevosita ShK maxsus dasturli va apparatli vositalari yordamida kiritiladi.
Zamonaviy telekommunikatsion vositalar yordamida axborotlami masofadan uzatish doimo rivojlanib, takomillashib bormoqda. Axborotlami uzatishning bu usuli ko‘p bosqichli sohalararo tizimlarda alohida ahamiyatga ega, bunda masofadan uzatish axborotlami boshqarishning bir bosqichdan boshqasiga o‘tishini tezlashtiradi va ma’lumotlami ishlab chiqishning umumiy vaqtini qisqartiradi.
Axborotlami mashina manbalariga yozish ShKda mustaqil tadbir sifatida ham, ishlab chiqish natijasi sifatida ham amalga oshiriladi.
§ 15.3. Avtomatlashtirilgan axborot tizimlarini loyihalashtirish
471
Iqtisodiy axborotlarni saqlash va jamlash ulardan ko‘p marta foydalanish, axborotlaming shartli, doimiy, ma’lumotnomaviy va boshqa turlarini qo'llash birlamchi ma’lumotlari ularni ishlab chiqishga qadar butlash zaruriyatidan kelib chiqqan. Axborotlarni saqlash va jamlash axborot massivlari ko‘rinishida axborot bazalarida, mashina manbalarida amalga oshiriladi, bunda ma’lumotlar loyihalashtirish jarayonlarida belgilangan tartib bo’yicha joylashtiriladi.
Saqlash va jamlash bilan bevosita ma’lumotlami qidirish, ya’ni kerakli ma’lumotlarni saqlanayotgan axborotlardan tanlab olish, shu jumladan, tuzatish yoki almashtirish, kerak bo‘lgan axborotlarni qidirish ham bog‘langan. Axborotlarni qidirish tadbiri avtomatik ravishda foydalanuvchi yoki ShK tomonidan tuzilgan kerakli axborotlarga so'rov asosida bajariladi.
Iqtisodiy axborotlarni ishlab chiqish ShKda, qoidaga ko‘ra, markazlashtirilgan holda, birlamchi axborotlar vujudga kelgan joylarda amalga oshiriladi, bunda u yoki bu boshqaruv xizmati (moddiy-texnik ta’minot va sotish bo‘limi, bosh texnolog bo‘limi, konstruktorlik bo‘limi, hisobxona, reja bo‘limi va h. k.jning mutaxassislar ish joylari tashkil qilinadi. Ammo ishlab chiqish nafaqat avtonom holda, balki hisoblash tarmoqlarida xizmat vazifalarini hal qilish uchun ShK, dasturiy vositalar va axborot massivlari majmuasidan foydalanish orqali ham bajarilishi mumkin.
§ 15.3. AVTOMATLASHTIRILGAN AXBOROT
TIZIMLARINI LOYIHALASHTIRISH
Hozirgi vaqtda shu narsa ravshanki, «inson-mashina» axborot tizimlari va texnologiyalarining muvaffaqiyatli faoliyat yuritishi loyihalashtirishning sifatini belgilab beradi.
Loyihalashtirish AAT samarali faoliyat yuritishi va AATex aniq iqtisodiy obyekti faoliyati sohasida o‘z kasbiy vazifalarini bajarish va boshqaruv qarorlarini qabul qilish uchun ShK va kommunikatsiyalaming rivojlangan vositalaridan foydalanuvchi mutaxassislar bilan o‘zaro hamkorlikni ta’minlash maqsadiga ega. Mazkur masalani loyihalashtirish shunday tizimni yaratishni ta’minlaydiki, u o‘zining texnik, dasturiy, axborotli tashkil etuvchilari, ya’ni o’zining texnologik asoslarini doimiy ravishda takomillashtirishga va amalga oshiriladigan boshqaruv vazifalari ishda o‘zaro hamkorlik obyektlarining turli- tumanlarini kengaytirishga qodir bo‘ladi.
Loyihalashtirish jarayonlarida ham iqtisodiy obyektining asosiy faoliyatini tashkil qilish, ham boshqaruv tadbirlarini tashkil qilish takomillashtiriladi.
AATning ommaviy loyihalashtirilishi yagona nazariy qoidalami ishlab chiqishni, ularni yaratish va faoliyat yuritishga uslubiy yondashishni talab qiladi, ularsiz turli xildagi iqtisodiy obyektlaming o‘zaro hamkorligi, ularni murakkab ko‘p bosqichli milliy iqtisodiyot majmuasidagi me’yoriy faoliyat yuritishi mumkin emas.
Dastavval akademik V. M. Glushkov tomonidan shakllantirilgan avtomatlashtirilgan tizimlami loyihalashtirish bo’yicha ilmiy-uslubiy qoidalar
472
15 - bob. Iqtisodiy axborot tizimlari va texnologiyalarini ishlab chiqish asoslari
va amaliy tavsiyalar hozirgi vaqtda AATni yaratishning asosiy tamoyillari: tizimiylik, rivojlanish, birga mavjud bo‘la olishlik, standartlashtirish va bir shaklga keltirish, samaradorlik sifatida vujudga kelgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
