Vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Misol 5. Quyidagi ifodani hisoblash
algoritmining blok-chizmasini tuzing.


x < 0 bo'lganda, x2,
“ x = 0bo Uganda, 25,
, x>Obo‘lganda, 1-x.


y =

4. 
   rasm. 5 misolni yechish algoritmining blok-chizmasi.
   

10.5-rasmda murakkab tarmoqlangan jarayoni algoritmining blok- chizmasi keltirilgan. Bu yerda tarmoqlanish uchta yo‘nalish bo‘yicha bo'lishi mumkin: 2,4,7; 2,3,5,7; 2,3,6.
Misol 6. Berilgan uchta A, V, S sonlaming eng kichigi kvadratini topish algoritmining blok-chizmasini tuzing. Natijani R harfi bilan belgilaymiz.




§ 10.4. Oddiy davriy jarayonlami hisoblashni algoritmlashtirish


303

6. 
   rasm. 6 misol yechish algoritmining blok-chizmasi.
   

§ 10.4. ODDIY DAVRIY JARAYONLARNI
HISOBLASHNI ALGORITMLASHTIRISH
Davriy (siklik) hisoblash jarayonlari. Hisoblash bosqichlarini ko‘p marta qaytarishi mumkin bo‘lgan hisoblash jarayonlari davriy deyiladi. Davrlar shaxsiy kompyuterda masalalami algoritmlashtirish va dasturlashtirishning asosini tashkil qiladi.
Davriy algoritmlar quyidagilarga ajraladi:

• 
  davr tanasining algoritmining turi bo‘yicha;
  
• 
  davriy jarayonni boshqarish xususiyatiga ko‘ra.
  

Davriylik tanasi algoritmi chiziqli, tarmoqlangan va davriy bo‘lishi mumkin. Algoritmning turiga ko‘ra davriylik tanasidagi davriy algoritmlar oddiy va murakkab bo‘lishi mumkin (10.7 rasm).




304!


10 - bob. Algoritmlashtirish asoslari


Agar davming tanasi chiziqli yoki tarmoqlangan hisoblash jarayonlaridan iborat bo'lsa unda u o d d i y davriy algoritm deyiladi.
Agar davming tanasi davriy hisoblash jarayonlaridan iborat bo‘lsa unda u murakkab davriy algoritm deyiladi.
Boshqaruvchi qismning xususiyatiga ko‘ra davming qaytarilishlar soni aniq bo‘lgan bo‘lishi va aniq bo‘lmagan bo‘lishi ham mumkin. Aniq bo'lgandan davming necha marta qaytarilishi ko‘rsatiladi, masalan 20, 50, 100. Aniq bo‘Imaganda ma’lum bir natural son orqali ifodalanadi, masalan N, M, K.
Davriy algoritmning tasniflanish chizmasi 10.7- rasmda keltirilgan.





10.7- rasm. Davriy algoritmning tasniflanishi.


Davriy algoritmning asosiy qismlaridan bo‘lib quyidagilar hisoblanadi:
davming tanasi (DT), boshqaruvchi qism (BQ), yangi qiymatlami shakl-
lantirish (YaQSh) va yangi qiymatlami kiritish (YaQK). Ushbu qismlaming
bajarilishi ketma-ketligi turlicha bo‘lishi ham mumkin. Ulaming ayrimlarini
ko‘rib chiqamiz.
Hisoblash jarayonlarini ko‘p marta qaytariladigan qismi davming tanasi
deyiladi.
Davriy jarayonlami tashkil qilishning turli usullari mavjuddir. Quyidagi
10.8 rasmda ulaming ayrimlaridan misollar keltirilgan.





10.8 - rasm. Davriy algoritmlaming
asosiy qismlariga misollar.


10.8 - rasmning davomi.




§ 10.4. Oddiy davriy jarayonlami hisoblashni algoritmlashtirish


305


Quyidagi formula asosida A vektor elementlari qiymati yig‘indisini topish masalasini ko‘rib chiqamiz.
20