Vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Algoritm -bu masalani yechish usullarini izohlashdir, yoki boshqacha qilib aytganda, kutilayotgan natijalami shaxsiy kompyuter tomonidan olish uchun bajarilayotgan hisoblash jarayonlarining ketma- ketliklaridir.
«Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari» izohli lo‘g‘atida quyidagi ta’riflar keltirilgan:

1. 
   Vazifani bajarishga qaratilgan aniq belgilangan qoidalarning tartiblangan chekli to‘plami.
   
2. 
   Dastlabki ma’lumotlami oxirgi natijaga o'tkazuvchi hisoblash jarayoni orqali masala yechimini aniq ko‘rsatuvchi amallar mazmuni va ketma-ketligi.
   

Algoritm atamasi o‘rta asrlarda yashab ijod ctgan buyuk o‘zbck matematigi Al-Xorazmiy nomidan kelib chiqqan. U o‘zi kashf etgan o’nli sanoq tizimida IX asming 825-yilidayoq to‘rt arifmetika amallarini bajarish qoidalarini bergan. Arifmetika amallarini bajarish jarayoni esa alxorazm deb atalgan. Bu atama 1747-yildan boshlab algorismus, 1950-yilga kelib algoritm deb ham ataldi. Kompyuterlar paydo bo‘lishi bilan algoritm atamasi hozirgi ma'nosi bilan axborot-kommunikatsiyalar texnologiyalari sohasida eng asosiy atamalardan biri bo‘lib qoldi.
Algoritm quyidagi xususiyatlarga egadir:

1. 
   Aniqliligi, ya’ni turli hisobga olinmagan harakatlarga yo‘l qo’ymaslik va uni bajaruvchilar uchun tushunarliligidir. Ushbu xususiyatiga ko‘ra algoritmni bajarish jarayoni o‘z-o‘zidan bajariladigan xarakterga ega.
   
2. 
   Natijaviyligi, ya’ni ma’lum bir oddiy bosqichlami bosib o’tgandan so‘ng kutilayotgan natijani olishga erishishdan iborat.
   
3. 
   Ommaviyligi, ya’ni bitta masalani yechish uchun emas balki shunga o’xshash turdosh masalalar sinfini hal etish uchun xizmat qiladi.
   

§ 10.2. Algoritm tushunchasi


295

4. 
   Diskretlilik, ya’ni algoritmni bir nechta elementar bosqichlarga ajratish imkonining mavjudiligi.
   

Masalaning algoritmini ishlab chiqish quyidagi bosqichlardan iborat:

• 
  ma’lumotlarga qayta ishlov berish bosqichlami belgilab olish;
  
• 
  ma’lumotlarga qayta ishlov berish bosqichlari ketma-ketligini ular o’rtasidagi mantiqiy aloqalarni o‘matish asosida aniqlash;
  
• 
  har bir bosqich mazmunini izohlash.
  

Masalani yechish algoritmini ifodalovchi hisoblash jarayonlarining algoritmlashtirish natijalari hisoblash chizmalari ko'rinishida rasmiylashtiriladi.
Hisoblash chizmalarini tasvirlashning bir necha usullari mavjuddir. Bularga so'z asosida, operatorlar va blok-chizmalar shakllari kiradi.