Vazirligi I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Muvozanatda bo’lmagan bozorlar

1. 
   qismda ortiqchalilik tasvirlangan. Bozor baxosi($2.50) muvozanat narxdan yuqori bo’lganligi sababli mahsulot taklifi miqdori ( 10 ta muzqaymoq) mahsulotga bo’lgan talab miqdoridan (4 ta muzqaymoq)oshadi. Mol yetkazib beruvchilar muzqaymoq narxini qisqartirish orqali sotish hajmini oshirishga harakat qiladi va bu narxni muvozanat nuqta tomon harakatlantiradi. (b) qismda yetishmovchilik tasvirlangan. Bozor narxi muvozanat narxdan quyida bo’lganligi sababli mahsulotga bo’lgan talab miqdori(10 ta muzqaymoq) mahsulot taklifi(4 ta muzqaymoq) miqdoridan oshadiKo’p xaridor oz miqdordagi mahsulotga talab bildirishidan sotuvchilar narxni oshirish orqali manfaat ko’radi. Shunday qilib. Ikkala holatda han narx o’zgarishi bozorni talab va taklif muvozanati tomon harakatlantiradi.
   

Muzqaymoq narxi
Taklif ortiqchaligi
Ortiqchalik


Muzqaymoq narxi
Talab ortiqchaligi

Talab
Kamomad

Talab

Talab hajmi

Taklif hajmi

Muzqaymoq miqdori

Taklif hajmi

Talab hajmi

Muzqaymoq miqdori

Muzqaymoq bozorida taqchillik sodir bo`lganda, xaridorlar oz miqdordagi muzqaymoqlardan birini xarid qilish uchun uzoq navbatda turishlariga to`g’ri keladi. Ko`p xaridorlar oz mahsulot ortidan quvishi, taqchillikka sotuvchilar savdo hajmini yo`qotmagan holda narxni ko`tarish orqali javob qaytaradi. Narx o`sishi tufayli talab miqdori tushadi, taklif miqdori oshadi va bozor yana qayta muvozanat nuqtaga qarab harakatlanadi.
Shunday qilib sotuvchilar va xaridorlar harakati bozor narxini avtomatik tarzda muvozanatli narx tomon suradi. Bozor muvozanatli narxga erishishi bilanoq, barcha sotuvchi va xaridorlar qoniqadi va narxda yuqoriga va pastga bosim mavjud bo`lmaydi. Qanchalik tez muvozanatga erishish qanchalik tez narx o`zgarishiga qarab, bozordan bozor farq qiladi. Ko`plab erkin bozorlarda mahsulot ortiqchaligi vaqtinchalik holat hisoblanib, narxlar muvozanatli darajasiga qarab harakatlanadi. Chindan, bu hodisa keng tarqalgan bo`lib, talab va taklif qonuni deb ataladi.

Istalgan bir mahsulot narxi shu mahsulotga bo`lgan talab va taklif miqdorini muvozanatga keltirish maqsadida o`zgaradi.