Vazirligi I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Shaxsiy buyumlar ist’emoldan mahrum qilinish va iste’molda cheklanganlik xususiyatlariga ega. Masalan, konussimon qutili muzqaymoqni ko`rib chiqamiz.

Muzqaymoq iste’moldan olinishi mumkin, chunki kimnidir muzqaymoq iste’molidan mahrum qilish uchun o`sha kishiga muzqaymoqni bermaslikni o`zi kifoya. Konussimon qutili muzqaymoq iste’molda cheklangan, chunki agarda biror kishi muzqaymoqni iste’mol qilsa boshqa bir kishi aynan o`sha muzqaymoqni iste’mol qilish imkoniyatiga ega bo`lmaydi. Iqtisodiyotda ko`pgina mahsulotlar aynan konussimon qutili muzqaymoq kabidir: siz to`lovni amalga oshirmay turib biror narsani qo`lga kirita olmaysiz va siz to`lovni amalga
oshirgandan so`ng shu tovar hisobiga foyda olishi mumkin bo`lgan yagona shaxsga aylanasiz. Biz ilgarigi talab va taklifni, shuningdek bozorlar samaradorligini ta’lil qilganimizda mahsulotlar ist’emoldan mahrum qilinish va iste’molda cheklanganlik xususiyatlariga ega ekanligini taxmin qilgan edik.

2. 
   Umumiy foydalanishdagi mahsulotlar iste’moldan mahrum qilinish va iste’molda cheklanganlik xususiyatlariga ega emasdirlar. Ya’ni kishilarga umumiy foydalanishdagi mahsulotlarning iste’molini cheklash mumkin emas, shuningdek bir kishining iste’moli boshqa kishining uni iste’mol qilish imkoniyatini kamaytirmaydi. Masalan, kichik shaharchada tornado ovozi umumiy foydalanishdagi mahsulot hisoblanadi. Ya’ni, tornado yuzaga kelgandan keyin hech kimni uning ovozidan himoya qilish mumkin emas (demak bu ist’emoldan olinishi mumkin emas). Undan tashqari, biror kishi ushbu shovqindan foyda oladigan bo`lsa, u boshqa biror kishining imkoniyatlarini kamaytirib yubormaydi (demak bu iste’molda cheklangan emas).
   

RASM
Tovarlarning to'rt turi.

Iste'moldagi raqobat?

_Ha Yo`q

Mahsulotlar ikki xususiyatlariga ko'ra to'rt toifaga guruhlangan bo'lishi mumkin; (1) odamlar undan foydalanishdan to’xtatiadigan tovarlar bundan mustasno. (2) Agar bitta odamning tovarlarni iste’mol qilishi, boshqa odamlarning shu tovarlarni iste’mol qilishlarini qisqartirsa, bu tovarlar raqobatdosh bo’ladi.

Ha

Mustasnomi?
Yo`q
Xususiy mulk

• 
  Muzqaymoq ko’nusi
  
• 
  kiyimlar
  
• 
  tirband yo’llardan foydalanish uchun to’lov
  

Umumiy resurslar

• 
  dengizdagi baliq
  
• 
  Atrof muhit
  
• 
  bepul yo’llardan ketyapish
  

Tabiiy monopoliyalar

• 
  yong'indan himoya
  
• 
  Kabel TV
  
• 
  tirbanad bo’lmagan yo’llar uchun to’lov
  

davlat maxsulotlari

• 
  Milliy mudofaa
  
• 
  Tirband bo’lmagan yo’llar uchun to’lov
  

3.