Vazirligi I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Sof investitsiya - yalpi investitsiyadan qoplash uchun sarflanadigan mablag`ni ajratgandan keyingi qolgan qismi.

Sof investitsiya = Yalpi investitsiya - Qoplash.

Agar yalpi investitsiya qoplashdan yuqori bo`lsa, sof investitsiya musbat bo`ladi (bu holda kapital ko`payadi va ishlab chiqarish kengayadi). Agar yalpi investitsiya qoplashdan kichik bo`lsa, sof investitsiya manfiy bo`ladi (mavjud kapital kamayib boradi). Va nihoyat, yalpi kapital qoplashga teng bo`lsa, kapital hajmi o`zgarmaydi (bu holda kapital oddiy takror ishlab chiqarilmaydi).
Qisqa muddatli loyihalarni (qisqa muddatli investitsiyalarni) tahlil qilganda kapitalning ichki o`zini oqlash koeffitsienti r dan va ssuda foizi i dan foydalaniladi. Qisqa muddatli oraliqdagi investitsiyalarning (bir yillik oraliqdagi) chekli sof oqlashi ularning chekli ichki oqlash koeffitsientidan ssuda stavkasi foizini ayirish orqali aniqlanadi:
r  r  i,
^{bu erda} r ^{- chekli sof qoplash;}
r - chekli ichki qoplash;
i - ssuda stavkasi foizi.
^Agar r  i ^{bo`lsa, investitsiyadan olinadigan foyda maksimal bo`ladi.}
Faraz qilaylik, firma mandarin sotish bilan shug`ullanadi, deylik. Firma sotish quvvati turli bo`lgan do`konlarni qurmoqchi. Do`konlarni qurish uchun sarflanadigan kapital mablag`lar, sotish uchun sarflanadigan harajatlar quyidagi jadvalda keltirilgan (1-jadval). Ssuda foizi stavkasi 10 foiz bo`lsin.

1-jadval.

Bir yillik investitsiya qaytimlari

Do`kon- larning sotish quvvati (bir kunlik), kg	Umumiy investitsi- ya (kapital mablag` sarfi), so`m	Chekli inves- titsiya, so`m	Kapitalga to`lanadi- gan chekli foiz, so`m	Chekli sotish harajatlari, so`m	Chekli umumiy xarajat- lar, so`m (MC)	Investi- tsiyadan olinadigan daromad, so`m (MR)	Chekli foyda, so`m
1000	100000	100000	10000	5000	115000	120000	5000
2000	200000	100000	10000	7500	117500	120000	2500
3000	300000	100000	10000	10000	120000	120000	0
4000	400000	100000	10000	12500	122500	120000	-2500
5000	500000	100000	10000	15000	125000	120000	-5000

Bir kunda 1000 kg mandarin sotadigan do`kon qurish uchun 100000 so`m sarflanadi, 2000 kg uchun esa 200000 so`m sarflanadi va hokazo. Sotish masshtabi 1000 kgga oshganda umumiy sarflanadigan capital hajmi 100000 so`mga o`zgaradi. Foiz stavkasi 10 foiz bo`lgani uchun chekli investitsiya 100000 so`mga, to`lanadigan mablag` 10000 so`mga teng. Har bir 100000 so`mlik chekli investitsiyadan olinadigan chekli daromad bir xil bo`lib, u 120000 so`mga teng. Sotish quvvati 1000 kg bo`lganda, chekli umumiy harajat (chekli investitsiya plyus kapitalga to`lanadigan chekli foiz plyus chekli sotish harajati) 115000 so`m bo`ladi va chekli foyda 120000-115000 = 5000 so`mni tashkil etadi. Sotish quvvati 2000 kg bo`lgan do`kon uchun ushbu ko`rsatkichlar mos ravishda 117500 va 2500

^{so`mga teng bo`ladi. Agar chekli harajat} MC ^{chekli daromad} MR <sup>ga teng bo`lsa
 MC  MR</sup> , kapitaldan olinadigan foyda maksimal bo`ladi. Do`konlarning bir kunlik sotish quvvati 3000 kg bo`lganda foyda maksimal bo`ladi, ya’ni 5000+2500=7500 so`m. Ushbu holat quyidagi 1-rasmda ifodalangan.
Ishlab chiqarish masshtabi oshishi bilan birga chekli harajat ham oshib boradi, ^{shuning uchun ham} MC ^{chizig`i musbat yotiqlikka ega. Chekli daromad 120000</sup> ga teng bo`lganligi uchun MR chizig`i 120000 nuqtadan o`tib abtsissa o`qiga <sup>parallel bo`ladi.} MC ^{chizig`i bilan</sup> MR <sup>chizig`ining kesishgan nuqtasi maksimal} foydani ta’minlaydigan optimal sotish quvvati 3000 kg ga teng ekanligini aniqlaydi.
MR, MC
MR=120000


_Q Sotish quvvati
3000