Вазирлиги қарши давлат университети

биринчи босқичда
матн сўзма-сўз, яъни филологик тарзда идрок қилинади. 
Бу босқичда бир қанча таржима қусурлари рўй бериши мумкин: бошқа тилдаги бир 
сўзни худди шундай жаранглайдиган бўлак сўз билан қориштириш; яқин тилларда 
сохта эквивалентлар домига тушиб қолиш; контекстни нотўғри ўзлаштириш, айрим 
хос сўзларнинг маъносига тушуниб етмаслик; муаллифнинг муддаосини 
англамаслик; 
иккинчи босқичда
– услубий омилларга эътибор қилинади. Текстни тўғри 
ўқиган китобхон лисоний ифоданинг услубий омилларини ҳам англайди, яъни 

---

20 
кайфият, пичинг ёки фожиавий маъно, охангдорлик ёхуд воқеани қуруқ баён 
қилишга мойиллик ва ҳоказо. Росмана китобхон барча бу сифатларни англаб етиши 
шарт эмас, таржимон эса автор қандай қилиб тегишли натижага эришаётганини 
аниқлаши, тадқиқ этиши лозим. Таржима оддий ўқишга нисбатан китобга анча 
юқори талаб билан онгли муносабатда бўлиши талаб қилинади; 
учинчи босқич 
– айрим тил воситаларининг услубий ва маъно-мазмунини 
англашдан таржимон асарнинг бадиий яхлитлигини, бадиий воқелик ҳодисаси, 
характерлар, уларнинг муносабати, авторнинг ғоявий ниятини англашга ўтади. 
Текстни англашнинг бу йўли анча мураккаб ва оғир – муаллиф яратган бадиий 
воқеликни тўлалигича идрок этиш учун таржимон кенг мушоҳада қувватига эга 
бўлмоғи даркор. Асл нусҳани тўлалигича қамраб олиш, идрок этиш учун, айтайлик, 
режиссёрга қандай тассаввур қуввати талаб этилса, таржимонда ҳам ана шундай 
тасаввур қобилияти бўлиши зарур. 
Санъаткор-таржимон билан ноқобил, ношуд таржимон ўртасидаги фарқ 
шундан иборатки, биринчиси асл нусҳа билан таржима масофаси орасида текст 
ортидаги характерлар, вазиятлар, ғояларнинг маъно-мазмунини чақади, иккинчиси 
бўлса фақат китоб матнининг ўзинигина кўр-кўрона қабул қилади ва факат 
сўзларни ўгиради, холос. 
Таржима жараёнида икки ҳолат рўй беради. Биринчидан, таржима қилиш 
учун даставвал ўгирилаётган нарсани тушуниш, аниқлаш ва талқин қилиш керак. 
Бу эса она тилида рўй беради. Бошқача айтганда, бунда таржима унсурлари содир 
бўлади. Иккинчидан, таржима қилиш учун асар ўгирилаётган тилда мувофиқ ифода 
воситаларини топиб асосий синтактик тузилмани ўзгартириш лозим.
Асосий синтактик тузилмани тил қонун-қоидалари асосида ўзгартириб, 
иккинчи бир тузилма ҳосил қилиш 
трансформация 
дейилади (лот. transformatio – 
қайта тузмоқ). Тиллараро (таржимавий) трансформациялар уч турдан иборат: