|
2. Bоzоr kоn`yukturаsi vа ungа tа`sir qiluvchi оmillаr.
Mаrkеting fаоliyatidа bоzоrni o`rgаnishning аsоsiy elеmеntlаridаn biri bоzоr kоn`yukturаsini o`rgаnish bilаn bоg`liq bo`lаdi.
Kоn`yukturа dеgаndа mа`lum оmillаrning tа`siri nаtijаsidа vujudgа kеlаdigаn qisqа muddаtli shаrt-shаrоitlаr tushunilаdi. Оmillаrning o`zgаrishi kоn`yukturаning o`zgаrishigа оlib kеlаdi.
Mаrkеting esа bоzоr kоn`yukturаsi dеgаndа bеgilаngаn vаqtdа mаqsаdli bоzоrdа vujudgа kеlаdigаn iqtisоdiy shаrt-shаrоitlаr mаjmuаsi tushunilаdi. Bоzоr kоn`yukturаsini o`rgаnish zаrurаti, quyidаgilаrgа bоg`liq bo`lаdi:
А) оdаtdа bоzоrning sig`imi, sеgmеntlаnishi vа ishlаb qаyishqоqligi o`zgаrib bоrаdi, shu sаbаbli ulаrning mоnitоringini аmаlgа оshirish lоzim.
B) bоzоrdаgi оmillаr kоmplеks rаvishdа tа`sir o`tkаzish sаbаli ulаrni аlоhidа o`rgаnish tеgishli sаmаrа bеrmаydi;
S) bоzоr to`g`risidаgi mа`lumоtlаr оdаtdа rеtrоspеktiv хаrаktеrgа egа, shu sаbаbli rеjаlаshtirish uchun mахsus usullаr tаlаb qilinаdi.
Kon’yunktura tushunchasi klassik iqtisodchilar tomonidan ham qo’llanilgan bo’lsada, iqtisodiy fanlarga 1920 yillarda iqtisodiy atama sifatida kirib keldi. Bugungi kunda ham ushbu tushuncha ko’plab ziddiyatlarga boy bo’lib, zamonaviy ingliz iqtisodiy adabiyotlarida deyarli uchramaydi. Buning sababi kon’yunktura nemis tilidan kirib kelgan atama bo’lib, ingliz tilida mazmunan o’xshash bo’lgan “current situation; market situation; market condition” so’zlari qo’llaniladi. Shu bois Yevropa, AQSh iqtisodiyot maktablarida kon’yunktura atamasi mavjud emas.
Mamlakatimizda kon’yunktura tushunchasi muhim iqtisodiy kategoriya sifatida o’rganiladi. Mohiyatan kon’yunktura ko’plab hodisalar, voqyealar va shart-sharoitlarning o’zgarish dinamikasini ifodalaydi. Mazkur atama barcha fanlar uchun o’rinli bo’lib, bugungi kunda iqtisodiyot, moliya, sosiologiya, falsafa, psixologiya va madaniyatshunoslik kabi fanlarda ham keng qo’llanilmoqda.
Shuning uchun ushbu atamani marketingning bozor holati, raqobat muhiti, bozordagi vaziyat kabi muhim atamalari bilan ifodalash ham xato bo’lmaydi.
Iqtisodiy kon’yunktura – mahsulot ishlab chiqarish va uning iste’mol jarayonidagi makroiqtisodiy jarayonlarning muayyan vaqt oralig’idagi holatini ifodalaydi.
Bu birinchidan, unda iqtisodiy kon’yunktura predmeti ko’rsatilgan, ya’ni bozor, ayirboshlash sohasidagi kon’yunkturani avval olib borilayotgan ishlar bilan bog’laydi.
Ikkinchidan, kon’yunktura faqat ayirboshlash sohasini emas, balki butun ishlab chiqarish jarayonini ham qamrab oladi.
Uchinchidan, kon’yunktura dinamik o’sish davrlarida ko’riladi.
To’rtinchidan, kon’yunktura ishlab chiqarish jarayoni aniq tarixiy sharoitlari bilan bog’liq, har bir ishlash jarayonining yangi bosqichi uchun omillar va kon’yunktura rivojlanishining sharoitlari mosligi o’ziga xosdir.
Beshinchidan, uning asosiy shakli talab, taklif, va narx dinamikasining nisbatidir. Aynan shu omillar bozorning holati va dinamikasini aniqlashda markaziy o’rin tutadi.
Kon’yunktura tadqiqoti umumxo’jalik kon’yunkturasi va tovar bozori kon’yunkturasi darajasida o’rganiladi.
Umumxo’jalik kon’yunkturasi tovar bozorlarining va ko’plab o’zaro munosabatlar kon’yunkturasini yig’indisi deb qarash mumkin.
Tovar kon’yunkturasi alohida olib qaralayotgan tovarga nisbatan o’rganilib tovar bozorlari kon’yunkturasini keltirib chiqaradi. Tovar bozorlari kon’yunkturasini umumxo’jalik kon’yunkturasining elementi sifatida birlashuvi, bir butun kabi tovar kon’yunkturasini tashkil etuvchilarga mavjud bo’lmagan yangi sifatni beradi. Shunday qilib, uning butun qismi va bo’g’inlarining belgilari o’zaro ta’sirchanligi va aloqadorlik shakllarining xulq-atvorini, umumxo’jalik va tovar kon’yunkturasi rivojlanishini aniqlaydi.
Marketingda bozor sifatida barcha potensial iste’molchilar va ularning ehtiyojlarini maksimal qondirishga xizmat qiluvchi tovar taklif qiluvchilarning o’zaro munosabati tushuniladi.
Marketingning barcha tadbirlari (rejalashtirish va strategiyani ishlab chiqish, yangi tovar kiritish bo’yicha qarorlar qabul qilish, sotish bo’yicha qarorlar qabul qilish, bozordan chiqib ketish, narx siyosatini o’zgartirish va shu kabilar) bevosita bozordagi vaziyat o’zgarishlarni hisobga olgan holda amalga oshiriladi. bozor vaziyati muayyan davrdagi shart-sharoitlar va o’zgarishlarni o’z ichiga olib, bozorning umumiy holatini ifodalaydi.
Bozorning holati, vaziyati va kon’yunkturasi tushunchalari bir-biri bilan uzviy bog’liq. Bozorning holati uning doimiy shart-sharoitlarining vaqt momentidagi o’zgarishi bo’lsa, kon’yunktura – muayyan vaqt oralig’idagi ma’lum omillar ta’sirida vujudga keladigan holatdir.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
