Vazifasi bugungi kunda bosh vazifalardan biri hisoblanadi

Ijtimоiy оmillаr. Ijtimоiy оmillаrgа kichik guruhlаr, nаzоrаt guruhlаri, оilа vа yakkа shахsning jаmiyatdаgi o`rni kirаdi.

Istе`mоlchilаrning аhlоqi vа hulq – аtvоrigа оilаning tа`siri kuchli vа turg`un hisоblаnаdi. Оilа yakkа shахsdа eng kichik yoshdаn bоshlаb uning dunyoqаrаshining shаkllаnishidа muhim rоl uynаydi. YAkkа shахs оtа-оnаlаr vа bоshqа оilа shuhrаtpаrаstlik, muhаbbаt vа bоshtsqа хislаtlаr to`g`risidа аtrоflichа mа`lumоtlаrni niоlаdi. Ming аfsuski, kеyingi pаytlаrdа оtа-оnаlаr vа kаttа yoshdаgi оilа а`zоlаrining nihоyatdа ish bilаn bаnd оlmаyotirlаr. Bu esа bоlаlаrning ijtimоiy ehtiyojlаrini qоndirishni оilа tаshqаrisidаn izlаnishni kеltirib chiqаrmоqdа.

Хuddi shuningdеk, bu bоrаdа shахsning jаmiyatdаgi o`rni hаm muhim hisоblаnаdi. Mаsаlаn shахs dirеktоr lаvоzimidа ishlаyotgаn bo`lsа yoki оilаdа оtа bo`lsа, uning хаridоrlik хulq-аtvоrigа аnа shu stаtus hаm kаttа tа`sir ko`rsаtаdi.

Iste’molchining xarid tanlovi jarayonida uni o’rab turuvchi bir qator ijtimoiy omillar ta’sir etadi. Bular tarkibiga referent guruhlar, oila, individning ijtimoiy roli va mavqyei kiradi.

Referent guruhlar. Kishilar o’z hayot faoliyati davomida ko’plab guruhlarga a’zo bo’ladilar. Doimiy ravishdagi muloqot kishining xulq-atvoriga u yoki bu narsani tanlashiga bevosita va bilvosita ta’sirini o’tkazadi. Bevosita ta’sir o’tkazadigan guruh - a’zolik guruhi deyiladi. A’zolik guruhlari birlamchi va ikkilamchi guruhlarga ajraladi. Birlamchi guruh doimiy, yakin norasmiy munosabatda bo’ladigan guruhlar - oila, do’stlar, qo’shnilar hisoblanadi. Ikkilamchi referent guruhlarga rasmiy a’zolik guruhlari kiradi. Ishlayotgan jamoa, diniy va kasaba uyushmalari. Bulardan tashqari, individ mansub bo’lmagan, lekin uning e’tiborini hziga jalb etgan va kelgusida uning shu guruhga “a’zo” bo’lishni niyat qilgan ta’sir guruhlar borki, ulardagi ustanovkalar kishi dunyoqarashi hamda taomillariga muvofiq bo’lishiga mos ravishda ijobiy ta’sirini o’tkazadi.

Oila. Kishining ma’nan va jismonan barkamol bo’lib yetishishida oila katta rol o’ynaydi. Xarid yuzasidan er, xotin va yaqin qarindoshlar o’rtasidagi nisbiy ustunlik tovar kategoriyasiga qarab o’zgarib to’radi. Uydagi kundalik ro’zg’or uchun zarur bo’lgan tovarlar (masalan, oziq-ovqatlarni, kiyim-kechaklarni, o’y jihozlari)ni xarid qilishda o’y bekalari an’anaviy tarzda yetakchilik qilishadi. Biroq, er-xotin ikkalasi ham biron kasb egalari bo’lib ishlasalar tovar tarkibi, uning hajmi va xaridi to’g’risidagi qarorlar ko’p hollarda erning zimmasida bo’ladi ( yirik savdolar ham shular jumlasidan). Odatda qimmatbaho tovarlarning xaridi jarayonida er-xotin birgalikda kelishgan holda qaror qiladi (masalan, to’y-maraka uchun xaridlar, o’y-joy, avtomobil, maishiy texnikalarni xarid qilishda).

Status. Individning muayyan paytdagi atrofdagilarga nibatan egallagan o’rni sifatida belgilangan me’yor va ustanovkalar doirasidagi huquq va majburiyatlar, ijtimoiy kutiladigan natijalar jamlamasidir. Iste’molchilarning jamiyatdagi roli uning jamiyat a’zolari tomonidan kutilgan munosabatlarni o’zida aks ettiruvchi turkum harakatlardan iborat bo’ladi. Uning roliga xos harakatlari doirasida shakllangan atrofdagilarning bergan bahosi, ya’ni mavqyeini belgilab beradi.

Rol. Ma’lum maqsadga yo’naltirilgan harakatdagi statusdir. Rol statusga xos bo’lgan huquq va majburiyatlarni amalga oshirish modelidir. Status rolni tavsiflashni qo’yidagicha tushuntirish mumkin; U-sotuvchi (status), nima qilayapti-tovar sotayapti (rol) (xuddi shuningdek, o’qituvchi- (status) dars berayapti- (rol o’ynayapti).