Vazifasi bugungi kunda bosh vazifalardan biri hisoblanadi

Bozor kon’yunkturasi – bozordagi talab va taklif o’rtasidagi munosabatning sotuv hajmi, bozor faolligi, foiz stavkasi, valyuta kursi, ish haqi, dvident to’lovlari shuningdek, ishlab chiqarish va iste’molga bog’liq holda o’zgarishidir. Bozor kon’yunkturasining asosiy vazifasi quyidagilar:

– alohida tovar yoki tovarlar guruhi bo’yicha bozordagi talab va taklif munosabatini aniqlash;

– bozorda talab va taklifning o’zaro munosabatini muayyan vaqt va muayyan tovarga nisbatan aniqlash;

– bozordagi vaziyatni o’zgartiruvchi yoki shakllantiruvchi shart-sharoitlar majmui;

– korxonalarning bozordagi muayyan vaqt momentidagi turli omillar (siyosiy, iqtisodiy, tabiiy, ijtimoiy-madaniy, texnik-texnologik) bilan o’zaro aloqadorligini o’rganish;

– iqtisodiyotning joriy holatini turli iqtisodiy ko’rsatkichlar o’zgarishini ifodalovchi ko’rsatkichlar orqali ifodalash.

Alohida olingan bozor kon’yunkturasini o’rganishda uni bozqa tovar bozorlari bilan bog’liq holda olib qaralishiga e’tibor qaratish lozim. Har bir bozor mamlakat yoki uning turli hududlaridagi umumiqtisodiy vaziyatga bog’liq.

Ayrim tovar bozor kon’yunkturasini o’rganishdan maqsad uni to’g’ri prognoz qilish va o’zgarishlarni oldindan aytib berishdan iborat. Umuman prognoz, bu obekt ahvolining kelajagi haqida, fikrlari va rejalarini ruyobga chiqarish yo’llari va muddatlaridir. Prognoz qilish, bu obyektning kelajagini tahlil qilish va bu kelajakni qanday bo’lishini ko’ra bilishdir. Ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarning bashorat imkoniyatlari eng avval sabab va hodisa bog’lanishlarining tabiat xarakterlari orqali aniqlanadi. Oldindan aytib berish, prognoz qilish faqat umumiy xossalar va qonuniylikka ega bo’lgan sabab va xulosalar aniq bo’lgan jarayonlarga bog’liq.

Kon’yunkturani o’rganish va prognozlashning maqsadi va xizmati oqilona yechimlar qabul qilish uchun muqobil iqtisodiy rivojlanish va uning ijtimoiy-iqtisodiy natijalarini ko’ra bilishdir. Prognoz qilish umumiy rejalashtirishni va boshqarishni rivojlantirish uchun samarali qurol bo’lib xizmat qiladi. Jahon bozori rivojlanish kelajagini aniq ko’ra bilish uning imkoniyatlari va ehtiyojlarini aniqlash uchun davlat miqyosida qaysi sohalari o’sishi va samarasini aniqlash va keskin o’zgarishlarini va ilmiy ishlab chiqarishni baholashga imkoniyat beradi.

Kon’yunktura tahlili – kon’yunkturani mavjud holatga keltirgan omillarning tahlilini o’z ichiga oladigan hujjat hisoblanadi. Amalda tahlil bozor kon’yunkturasinig maxsus izlanishlarini aks ettiradi va omillarning ta’sir doirasini aniqlashga xizmat qiladi.

Kon’yunktura prognozi – bozordagi holatni ma’lum davr ichida oldindan ko’rish va uning asosiy parametrlarini aniqlashni o’z ichiga oladi. Bunda kon’yunkturaga ta’sir o’tkazuvchi omillarning yaqin kelajakdagi xususiyatlarini aniqlashga e’tibor qaratiladi

Ijobiy kon’yunktura – bozorning muvozanat holati, barqaror o’sish surati va o’sib boruvchi sotish hajmi va muvozanat narx bilan izohlanadi

Salbiy kon’yunktura – bozorning beqarorligi, talabning pasayishi, narxlarning muntazam tebranib turishi, tovarlar defisiti bilan izohlanadi.

5-jadval

Bozor kon’yunkturasini ifodalovchi ko’rsatkichlar

№