Vazi rli gi buxoro muhandi sli k- texnologi ya I nsti tuti " menej ment" kafedrasi

 I- bl ok 
(funda ment al teori ya) - u oda m u mu mi y anat o mi yasi 
II- bl ok,
(t ar moq sotsi ol ogi k t eori yal ar) - oda mni ng al ohida or ganl ari ni 
o`r ganuvchi. 

---

78 
III- bl ok,
(sotsi ol ogi k tadqi qot met odl ari) - di agnosti k met odl ari
I V- bl ok 
(ijti moi y i njeneri ya) - kasalli kni davol ash usull ari.
«Ijti moi y i nj eneri ya» t er mini biri nchi bo`lib R. Pau mni ng «falsafa huquqi ga 
kirish» ishi da uchraydi (1922). Uni ng bu ter mini ga yanada aniqli kni Karl Popper 
kirit di. U il miy hayotga «ijti moi y t exnol ogi ya» t ushunchasi ni ham kirit di. O` zi ni ng 
fi krl ari ni 30- 40 yillar da «Tari x ka mbag’ alli gi » va « Ochi q j a mi yat va uni ng 
dush manl ari » kabi ishl ari da na moyon et di. K. Popper «ut opi ylashgan ijti moi y 
i njeneri ya» va «bosqich ma- bosqi ch ijti moi y i nj eneri ya» o`rtasi dagi ani q chegarani 
ko`rsat di. U j a mi yat ni qayt a t ashkillashtirish uchun «bosqi ch ma- bosqi ch», 
«yu ms hoq» met odl ari ga asosl angan xolda t a`sir etish kerak, degan fi kr bil an 
chi qqan. Uni ng kont sept si yasi mar kt sistik met odol ogi yaga, ya` ni radi kal, katt a 
xaj mdagi, zo`rl ash met odi kal ari ga qarshi qo` yil gan edi va ushbu met odl ar ni 
«ut opi yl ashgan ijti moi y i nj eneri ya» deb at agan. SHuni ng uchun ushbu fi krlari, 
uni ng dunyo qarashi bi zni ng ma ml akati mizda mashhur e mas edi. 
Ut opi yl ashgan i nj eneri ya but un j a mi yat ni rej al ashtirishga (ratsional ravi shda) 
da` vat et adi, l eki n xozir da ushbu t ur dagi r ej al ashtirishni a mal ga oshirish uchun 
bi zni ng i mperi k biliml ari miz, t ajri ba mi z yo` q. Hozir gi payt da katt a xaj mdagi 
i nj eneri ya uchun kerak bo`l adi gan sot si ologi k bili mlari miz ma vj ud e mas. Ammo 
tajri ba etish masli gi natijasi da ko` pl ab xatoli kl ar qili nishi mumki n va bu hol at ni 
uzoq va mas haqatli jarayon bil an boshqacha ayt ganda, sekin- ast ali k i nj eneri ya 
yo`li bil an yo` q qilishi miz mu mki n. Bosqich ma- bosqi ch i nj eneri yasi Popper ni ng 
i nson faoli yati ni ng alohi da t ar mog’i ga, al ohi da t ashkil otlarga, instit utlarga t egishli 
bo`l gan oddi y ijti moi y pr oektl ar ni a mal ga oshirishni ko` zda t ut adi. Mabodo ushbu 
pr oektlari dan biri «si nsa» undan ko`riladi ga zarar katta ijti moi y mua mmol ar ni 
keltiri b chi qar maydi. 
Sot si ol ogi yani ng ij eneri yl ashtirish f unkt siyasi - asosi y f unkt siya. Uni a mal ga 
kiritilishi faoli yat sub` ektl ari ga il mi y asosl angan boshqar uv qar orl ari ni berish va 
tashkil qilishda na moyon et adi. Ijti moi y i nj eneri yaga yondashuv chuqur t axlil 
asosi da ijti moi y r ealli kni t ashkil etish, j ahon t ajri basi daraj asida ijti moi y pr oekt -
lari ni ko`rish i mkoni ni beradi.
Ijti moi y i nj eneri ya faoli yati ket ma- ket ma nti qi y bog’l angan j arayonl ar dan 
i borat bo`l adi: 

real mavj ud bo`l gan ob` yekti v di agnosti ka; 

ijti moi y bashor atl ash; 

ijti moi y konstr ukt si yal ar ni modell ashtirish va eksperi- mentl ar o`t kazi sh yangi 
hol at dagi ijti moi y pr oektl ar ni ishl ab chi qish;

pr oekt ga monand ijtimoi y rej al ashtirish; 

i nnovat si yal ashga ijtimoi y t exnol ogi yal ar yor da mi da pr oekt ni amal ga oshirish;

boshqar uv sot si ol ogiyasi. 
Ijti moi y di agnosti ka vosit al ari ijti moi y ob` yektl ar ni ng hol atini bahol ashga 
yo` naltiriladi. Sot si ologi k di agnosti kani odati y sot sil ogi k t adqi qot dan asosi y f ar qi 
shuki, t adqi qot ob` yekt haqi da yangili k yaratish, di agnosti ka esa ob` yekt hol ati ni 
tavsifl ash va uni ng hatti-harakati ni bashor atl ash. Ob` yekt ni tavsifl ash u mu mi y 
xol at da oli b boril adi. SHunday di agnosti kani asosi y maqsadi, o`r ganil ayot gan 

---

79 
ob` yekt ni sa mar adorli gi ni oshirish hi soblanadi. Bu boshqar uv muhiti ni ijti moi y 
di agnosti kasi ni qo`ll ash or qali t ushunil adi.
Ijti moi y i nj eneri yaning asosi y met odl ari dan bo`li b, ijti moi y proektl ashtirish 
met odi ha mda bashoratl ash met odi hisobl anadi. 
Ijti moi y bashor atl ash quyi dagi vzifal ar ni amal ga oshiradi:

Ori yentirli k vazifasi, ijti moi y ob` yekt ni ng r eal ri vojl antirish t endent si yasi ni 
ani ql aydi. 

Nor mati v f unkt si ya proekt ni ng ehti yoji ni ani ql ash va uni qo`llash i mkoni yati ni 
bahol ash.

Ogohl antiruvchi vazifa, o`r ganil ayot gan ti zi mni ng ka mchilikl ari ni t avsifl ab 
berish. 
Ijti moi y pr ognozl ashtirishni vaqt bo` yi cha tavsifl ar ga bo`lish mu mki n:
1 yil gacha - operati v bashor atl ash;
1 yil dan 5 yil gacha - qi sqa muddatli bashoratl ash; 
5 yil dan 15 yil gacha - o`rt a muddatli bashoratl ash; 
30 yil dan yuqori - uzoq muddatli bashor atlash