Varieties hand out notes uzb

Каллус (ризогенез)
Органогенез

---

45 
1.7.Navlar kolleksiyasi va genofond.
Sovuqqa chidamli anor navlari 
Butun dunyo bo‘ylab turli milliy, mintaqaviy va xalqaro navlar kolleksiyasida 
2000 dan ortiq mahalliy navlar mavjud. Anorning yovvoyi va mahalliylashtirilgan 
kolleksiyalari Sharqiy Osiyo, Yevropa, Shimoliy Afrika va Shimoliy Amerikada 
xususan, Albaniya, Kipr, Italiya, Ispaniya, Fransiya, Germaniya, Vengriya, Isroil, 
Portugaliya, Rossiya, Tunis, Turkiya, Turkmaniston, Ukraina, AQSh, O‘zbekiston, 
Hindiston, Marokash, Gretsiya, Misr, Eron, Xitoy, Tojikiston, Kiprda mavjudligi 
ma’lum.
Turli xil navlar kolleksiyalari orasida Garrigala-Turkmaniston, Sankt-
Peterburg-Rossiya, Eronda juda katta navlar kolleksiyalari mavjud. Garrigala-
Turkmaniston kolleksiyasidagi navlar, anorning kelib chiqish joyi sifatida 
qaraladigan Markaziy Osiyo geografik mintaqasida to‘plangan namunalar 
bo‘lganligi sababli Turkmanistonning Garrigala navi kolleksiyasiga alohida qiziqish 
mavjud. Garrigala navi kolleksiyasida Zakavkaziya va Ispaniya, AQSh, Eron, 
Tojikiston, Hindiston kabi xorijiy mamlakatlardan anorlarning namunalari mavjud.
Boshqa muhim 200-300 xil anor navlari Ozarbayjon, Ukraina, Tojikiston va 
O‘zbekiston davlatlari tomonidan kolleksiyalarga kiritildi. (masalan, Toshkentdagi 
Akademik M.Mirzayev nomidagi bog‘dorchilik, uzumchilik va vinochilik ilmiy 
tadqiqot institutining o‘zbek anorlari).
Tijorat navlari 
Umuman olganda, butun dunyoda 500 dan ortiq anor navlari yetishtiriladi va 
ular orasida bir nechta mashhur tijorat navlari mavjud. Anor navlari hajmi, ta’mi, 
po‘stlog‘i va donlarining rangi, urug‘ning yumshoqligi, hosildorligi, bo‘linishi, 
kasalliklarlarga chidamliligi, saqlanishi, shakar va sharbat miqdori, pishish vaqti va 
boshqalar bilan farqlanadi. Anor navlari odatda ularning titrlangan kislota miqdoriga 
asosan uchta asosiy guruhga bo‘linadi: TA qiymatlari 0,32, 0,78 va 2,72% (A/A)ga 
mos ravishda “shirin”, “shirin-nordon” yoki “nordon” kabi bo‘ladi. Misol uchun, 

---

46 
Ispaniyada O‘rta Yer dengizi iqlimiga moslashgan 40 ta navning 35 tasi shirin, uchta 
shirin-nordon, ikkita nav esa nordon hisoblanadi.
“Wonderful” (Amerika Wonderful navi) butun dunyo bo‘ylab yetishtiriladi va 
turli xil klonlarga ega bo‘lib pishib yetish vaqti, kattaligi va kislota miqdorining 
(kamroq) farqli bo‘lishiga qaramasdan, jahon bozorida o‘z o‘rniga ega bo‘ldi.
Tijorat maqsadida yetishtirilgan boshqa muhim navlar quyidagilardir: Isroilda-
Shani-Yonay Emek, Hershkovich, Akko va Kamal navlari; Turkiyada-Hichaz; 
Marokashda-Safri, Kharazi, Laaroussi; Hindistonda-Ganesh, Arakta, Bhagva va 
Rubi; Ispaniyada-Mallar, Elche va Valensiya; Eronda-Malas-e-Savex, Rabob-e-
Neyriz, Malas-e-Yazdiy, Sishe Kape-Ferdos va Naderi-e-Budrood; Hindistonda-
Ganesh, Mirdulla (Arkta), Bhagva (Kesar), Rubi va boshqalar.