вариант swift

2-Вариант


1) SWIFT - (Соcиетй Фор Wорлдwиде Интербанк Финансиал Телеcоммуниcатион)га асос солдилар. Жамиятнинг вазифаси -ягона банк хабарлари тизимини йўлга солиш ва қўллаб-қувватлаш эди. У иштирокчиларга сутка давомида дунёнинг ҳар қандай нуқтасидаги молиявий маълумотларга стандарт шаклида кириш имконини беради. SWIFT халқаро тармоғи 1977 йилдан бошлаб фаолият кўрсата бошлади. Маълумотлар тармоқ бўйича стандартга мувофиқ структуралаштирилган муъламотлар кўринишида узатилади.
SWIFT тармоғи стандартларида узатиладиган маълумотларнинг категорияси, гуруҳ ва тиллари аниқ белгиланган. Хабарларни узатишдан ташқари тизим ИФТ (Интербанк Филе Трансфер) хизмати даражасида банклараро файллар билан алмашишни қўллаб-қувватлайди. Стандартларни жаҳон банклари амалиётига киритиш SWIFTнинг энг асосий ютуқларидан биридир. Бу жараён молиявий муассасаларга ҳужжатлар билан алмашиши ва низо ҳамда хатолардан қочиш имконини беради. Ҳозирда тармоқ асосини учта коммуникация стантсиялари ташкил этади. Улар Амстердамда (Голландия), Брюсселда (Белгия), Копенгагенда (АҚШ) жойлашган.
SWIFTнинг қоидаларининг талаби шуки, унга аъзо ташкилотлар амалга оширадиган бизнес билан шуғуллансин ва халқаро телеграфик молиявий маълумотлар алмашинишида иштирок этиши керак. ^
SWIFT ташкилоти расман Белгиянинг кооператив жамияти бўлиб, Брюсселда рўйхатга олинган.
Свифт тизими қўйидаги турдаги операцияларни бажаради:

1. 
   мижоз тўловлари;
   
2. 
   банк тўловлари;
   
3. 
   ҳисобварақа бўйича тасдиқномалар (дебет, кредит);
   
4. 
   валюта-конверсион операциялар;
   
5. 
   дебет кредит операциялар;
   
6. 
   фоизлар тўлови;
   
7. 
   ҳисобварағидан кўчирмалар.
   

SWIFTнинг асосий вазифаси -ҳар қандай банк маълумотлари ва молиявий маълумотларни ҳисоб-китоб техника воситалари орқали тезда узатиш ҳисобланади. 70-йиллардан бошлаб SWIFT тизимида маълумотлар ва манзиллар стандарт форматларин ташкил қилина бошланди. SWIFT орқали компютерлар банк ва молия хабарларини 7 та категорияга бўлиб кўрсатади. Улар эса ўзида 70 хил турдаги маълумотларни жамлаган. Ҳар бир тип банк, ва молия муарсасалари талаб, қиладиган элементларнинг барчасини тўлиқ ва аниқ беради.
2. Замонавий технологая ва талаблар SWIFT тармоғини замонавийлашни мувофиқдаштиради. Натижада архитектураси тўртга даражадан иборат янги - SWIFT-П яратилди:
Абонентнинг кириш нуқтаси ҳисобланмиш фойдаланувчининг терминаллари (SWIFT Басед Терминал - СБТ);

1. 
   минтақавий протсессор (Регионал Проcессор - РП). Унинг вазифаси ха^арларни узатиш, протоколларни бошқариш, келувчи хабарлар тўғрилигини текшириш, абонентларга уларнинг маълумотларини қабул қилганлик ҳақидаги тасдиқни узатишдан иборат. РР абонентларни уларга берилган кодлар бўйича танийди;
   
2. 
   маршрутловчи (гуруҳли) протсессор (Слиcе Проcессор - СП) хабарларни маршрутлашни бошқаради, барча маълумотлар ва хабарларни узатиш ҳақидаги ҳотирани сақлайди, тизимли хабарларни ишлаб чиқади, тизимга асосланган архивни олиб боради ва уларнинг электрон нусхасини махсус маълумотлар базасида сақланишини бошқаради;
   
3. 
   тизимни бошқариш протсессори, фақат барча тизимни бошқариш ва назорат қилиш вазифасини бажаради. Тизимда асосий комплексда барча операцияларни такрорлаш учун захира протсессори мўлжалланган.
   

SWIFT маълумотларни юқори даражада ҳимоялашни таъминлайди. SWIFTнинг асосий талаби - терминалларни улаш тартибидир. Тизим ҳар бир фойдаланувчи учун индивидуал яширин код билан қайд этиш орқали тизимли хабарлар назоратини ташкил этиш асосида ҳар бир уланган терминални аниқяаши (таниши) ксрак. Бу хабар махсус қурилма ёрдамида шифрланади. Қурилмада модул бўлиб у тасодифий сонлар генераторидан фойдаланган ҳолда шифрловчи калитни ҳосил қилади.
Фойдаланувчига кейинги қайд қилиш учун янги код берилади. Бу – калитлар алмашиш тартиби деб юритилади. Терминал аниқланганлиги тасдиқлангандан сўнг у тармоқда қайд этилади. Барча кодлар ва калитлар SWIFT термииалига микропротсессор карта (МК) ёрдамида киритилади. МКни хавфсизлик тизими (Усер Сеcуритй Энҳанcемент – УСЕ) ишлаб чиқади. Терминални тармоққа улаш тартибларидан бирортаси бузилган тақдирда (шовқин, линия узилиши аниқланса, узатишда хато аниқланса ёки хабар формати тизимига киритиш тартиби нотўғри бўлса ва ҳоказо) терминал автоматик равишда ўчади, махсус файлда бу ҳол қайд этилади. Шу орқали паст сифатли линия аниқланади.
Фойдаланувчининг имтиёзини фарқлаш воситаси ахборот хавсизлигани таъминлаш бўйича қўшимча чора ҳисобланади. Бундан ташқари тизимда тез-тез тўхтаб қолипадан ҳимоялаш учун ахборотларни захира нусхалаб қўйиш ҳисобга олинган. SWIFT тизимининг барча имкониятларидан фойдаланиш учун махсус дастурий-аппаратли интерфейс мавжуд. Бугунги қунда SWIFT тармоғи учун терминал комплексларни таклиф этувчи 100 дан ортиқ фирма мавжуд. SWIFT терминал комплекслари учун платформа ишлаб чиқарувчилари ўртасида Дигитал Эгуипмент (ВАХ ва Алпҳа тизими), ИБМ (ПС/2? С370, РС/6000), Ҳеwлетт Паcкард (Аполло 9000), Сун Миcросйстемс (СПАРC оиласига мансуб протсессорли компютерлар) каби компаниялар мавжуд. Бугунга кунда SWIFT терминал комплекслар бозорида Диқитал ва ИБМ нисбатан машҳур саналади.
SWIFTда ишлатиладиган баъзи терминал комплекслар таърифи қуйида берилган

2) Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги томонидан бюджет ташкилотлари бухгалтерия ҳисобини юритувчи “УзАСБО” дастурий мажмуаси 2011-йилда фойдаланишга топширилган бўлиб , Ўзбеистон Республикаси Адлия вазирлигида 2010-йил 22-декабрда 2169-сон билан рўйхатга олинган “Буйджет ташкилотларида бухгалтерия ҳисоби тўғрисидаги йўриқнома “талабларига тўлиқ жавоб берувчи ва республикамизда Wеб технологияга асосланган ҳолда ишлаб чиқилган илк дастурий мажмуалардан биридир . Дастурдан фойдаланиш бепул бўлиб , ҳозирда у дан 2600дан ортиқ ташкилотлар фойдаланиб келмоқда .бугунги кунда бюджет ташкилотлари шахсит ғазна ҳисоб варақаларидан кўчирмаларни элеcтрон кўринишда мазкур дастурий мажмуадан олиш имкониятига эга . Шунингдек , дастурий мажмуа орқали тўлов топшириқномалар ғазначилик органларига ва молиявий ҳисоботлар юқори турувчи ташкилотларга ҳамда молия органларига элеcтрон рақамли имзо билан тасдиқланган ҳолда тўлиқ элеcтрон кўринишда тақдим этилмоқда. 2012-йилда “УзАСБО” дастурий мажмуасининг бюджет ташкилотлари ходимларининг иш ҳаққи ва унга тенглаштирилган тўловларни ҳисоблашга ихтисослаштирилган алоҳида модули ишлаб чиқилди. Ҳозирда бюджет ташкилотлари томонидан иш ҳаққи ва унга тенглаштирилган тўловлар бўйича ҳаражатларга нақд пул олишга сўровномалар – ғазначилик органларига , жамғариб бориладиган пенсия бадаллари бўйича ходимлар рейстири –Халқ банки филиалларига , пластиc ведомстлар рўйхати эса Ипотека банк , агробанк , Микрокредитбанк , Қишлоққурилишбанк Ўзсаноатқурилишбанк , Асака банк , Туронбанк , Халқ банки ва Ипак йўли банкларига элеcтрон кўринишда юборилмоқда.

3) “Тизим” деганда, бир вақтнинг ўзида ҳам ягона , яхлит деб қараладиган ҳар қандай обект, ҳам қўйилган мақсадларга эришиш манфаатларида бирлаштирилган турли элементлар мажмуйи тушунилади.

Маълумки бугунги кунда турли хил тизимлар яратилган бўлиб улар ўз таркиби ва бош мақсади бўйича бир-биридан фарқланади.
Тизим тушунчаси кенг тарқалган ва жуда кўп мақсадларда қўлланилади. Ахборот тизимларига нисбатан қўлланилганда аксарият ҳолларда техник воситалар ва дастурлар тўплами назарда тутилади.Компютернинг фақат аппарат қисминигина тизим деб аташ мумкин. Муайян амалий вазифаларни бажариш учун ҳужжатларни юритиш ва ҳисоб китобларни бошқариш жараёнлари билан тўлдирилган кўплаб дастурларни ҳам тизим деб ҳисоблашимиз мумкин.
Ҳар бир тизим 4 асосий қисмдан иборат:
-киритиш
-ишлов,бериш
-чиқариш
- тескари алоқа
Ахборот тизими - қўйилган мақсадларга эришиш йўлида ахборотни тўплаш сақлаш ишлов бериш ва чиқаришда фойдаланилдиган воситалар, усуллар ва ходимларнинг ўзаро боғлиқ мажмуйи.
Бугунги кундаги замонавий ахборот тизими тушунчаси ахборотга Ишлов беришнинг асосий техник воситаси сифатида шахсий компютерлардан фойдаланишни назарда тутади.
Ахборот тизимларининг қўлланилиш соҳалари турли тумандир. Шунингдек ҳар бир тизимга хос бўлган хсусиятлар ва ўзига хосликлар ҳам турли тумандир. Муайян ахборот тизимининг хсусиятлари мажмуйини белгиловчи кўплаб омиллар орасидан учта омилни ажратиб кўрсатиш мумкин, булар : тизимнинг техник даражаси , ишлов берилаётган ахборот характери , ахборотнинг ишлатиш мақсадлари , яни ушбу тизим ҳал қилишда ёрдам бериши мўлжалланган вазифалар доираси.
Техника даражаси бўйича ахборот тизимлари қуйдаги тизимларга бўлинади:
Дастлабки
Механизатсиялашган
Автоматлаштирилган
Автоматлашган
Дастлабки ахборот тизимларида ахборотга ишлов беришнинг барча жараёнлари қўлда бажарилган. Бундай тизимларда ахборотни қидириш учун оддий селектив мосламалардан фойдаланилади. Бу қурилмалар арзон, улар билан ишлатиш учун олий малакали хизмат кўрсатувчи ходимлар талаб этилмайди. Механизатсиялашган ахборот тизимларида ахборотга ишлов бериш ва қидириш учун турли механизатсиялшган воситалардан фойдаланилади, улар орасида ҳисоблаш перфоратсия машиналари кенг тарқалгандир. Механизатсиялашган ахборот тизимларида ахборот элтувчилари бўлиб перфокарталар ҳисобланади. Бундай механизатсиялашган тизимларнинг техник воситалари такибига перфоратсия машиналари киради. Уларнинг ҳар бири муайян бир вазифани бажаради. Перфоратор ёрдамида зхборот дастлабки ҳужжатдан перфокарталарга ўтказилади. Сараловчи умумий белгиларга эга бўлган перфокарталарни алоҳида гуруҳлар бўйича жойлаштирилади.
Автоматлаштирилган автоматлашган ахборот тизимларидаги ахборотни сақлаш, унга ишлов бериш ва қидириш учун ҳамда компютерларда ахборотни тўплаш, тайёрлаш ва узатиш, шунингдек ахборотни истемолчига чиқариб бериш билан боғлиқ операцияларни бажариш учун ҳам фойдаланилади. Бу тизимлар кенг функсионал имкониятларга эга ва ахборотни жуда катта ҳажмларини сақлаш ва ишлов беришга қодир. Бу ерда ахборот элтувчилар компютернинг хотира қурилмаларидир.

•