Variant 1– topshiriq. Gimnastikada atamalarning zarurati

o ‘tkazilgan munozara, 1962. 1963-yillardagi Ittifoq konferensiyalari

ham shu masalaga bag‘ishlangan edi.

Jismoniy tarbiya institutlari, ayniqsa, Moskva, Leningrad va

Kiyev jismoniy tarbiya akademiyalari gimnastika kafedralarining

o‘qituvchilari gimnastika atamasi taraqqiyotiga katta hissa qo‘shishdi.

Olib borilgan izlanish va muhokamalar natijasida 1965-yilda sobiq

Ittifoq gimnastika federatsiyasi amaldagi atamalarga so‘nggi o ‘zgartish

va qo‘shimchalarni kiritdi. Ushbu o'quv qo‘llanmada keltirilgan

atamalar baynalmilal tillarda uchraydigan va o'zbek adabiy tiliga

kirib kelgan atamalar, shu sohani yirik mutaxassis-olimlari, dotsent

A. Yefemenko, M.Umarovlar tomonidan amaliy mashg‘ulotlarda

qo‘llash uchun tavsiya etiigan atamalarga, H. Rafiyevning ≪Jismoniy

tarbiya va sport lug‘ati≫ kitobi hamda ≪O'zbek tilining izohli lug‘ati≫ga

tayanib, atamalar tarkibiga ayrim yangiliklar kiritishga urinib

ko‘rildi.

2. Atamalarga qo‘yiladigan talablar

Atamalar o ‘z ma ’nosining aniqligi va ixtisoslashganligi bilan

odatdagi leksik birliklardan farq qiladi. So‘zlar atamaga aylangach,

zarur bo‘lgan bir ma ’noni anglatadi (kirish, engashish, tashlanish,

ko‘prik, pastga tashlanish, osilish, tayanish va h.k.). Bunda atamalar

biron tushunchani, harakatni bildiribgina qolmay, balki uni turdosh

tushuncha, harakatlardan ajratib aniqlab beradi.

Atamalarga ushbu talablar qo‘yiladi:

Tushunarlilik. Atama ona tili lug‘at tarkibi va boshqa tillardan

olingan so‘zlar, shuningdek, baynalmilal atama-so‘zlar asosida

qurilgan bo'lib, mazkur xalq tilidagi so‘z yasash va grammatika

qoidalariga to‘la mos bo‘ladi. Shundagina atamalar tushunarli,

hayotiy va barqaror bo'ladi. Ona tili mezonlarining buzilishi atamalarning

tushunarli bo‘lmasligiga olib keladi.

Aniqlik. Atama t a’riflanayotgan harakat (mashq) yoki tushunchaning

mohiyati haqida ochiq-oydin tasawur beradigan bo'lishi

kerak. Atamaning aniqligi mashq haqida to‘g‘ri tasawur hosil qilish

uchun katta ahamiyatga ega bo‘lib, u mashqni tezroq o ‘rganib

olishda yordam beradi.

Qisqalik. Atamalar qisqa, talaffuz etishga qulay bo'lgani ma’qul.

Mashqlarga nom berish va ularni yozishni yengillashtiradigan qisqartiruv

qoidalari ham shunga xizmat qilishi darkor.

3. Gimnastika atamalarining qoidalari

.1. Atamalarni yasash usullari

Atamalar yasashning eng ko‘p tarqalgan usuli — mavjud

so‘zlarga yangi ma’no berisli (ularni boshqacha tushunishV Masalan,

ko'prik, kirish, o ‘tish, chiqish kabi so‘zlar gimnastikada ana shunday

atamalardan hisoblanadi.

Ko'pincha atamalar so'zlarning, masalan, past-baland (qo'shpoyaiar),

balandlab-uzoqqa (sakrash) singari o ‘zaro birikishidan

ham yasaladi.

Osilish, tayanish, tebranish, o'tirish va shu kabi ayrim so'ziar

atama sifatida qo'llaniladi.

Statik holatlarni bildiradigan atamalar, masalan. tayanish,

biiaklarga tayanish, tirsakka tayanish; kuraklarda turish, boshda

turish, qo'llarda turish kabilarda tayanch nuqtasi hisobga olinadi,

osilish, burchakii osilish. bukilib oiilish, egiiib osilish singari