|
5. 2-sinfda .(”Tovushlar va harflar ” mavzusi bo’yicha dars reja ishlanma tuzish)
Darsning maqsadi: a) ta’limiy maqsad: o‘quvchilarning nutq tovushlariga oid bilimlarini mustahkamlash, so‘zdagi bir tovushni o‘zgarishi yangi so‘z hosil qilishi haqidagi tushunchalarini mustahkamlash; b) tarbiyaviy maqsad: o‘quvchilarni tabiat ne’matlarini uvol qilmaslikka va o‘zgalar mehnatini qadrlashga o‘rgatish; d) rivojlantiruvchi maqsad: o‘quvchilar nutqini oqurug‘, bo‘rikalla, asati, ko‘kturna so‘zlari bilan boyitish, og‘zaki nutqda ulardan foydalanishga o‘rgatish. Dars turi: yangi bilim, ko‘nikma va malakalarni mustahkamlash darsi. Dars metodi: suhbat, analiz-sintez, kuzatish. Dars ihozi: darslikdagi mashqlar asosidagi multimedia ilovalar. Darsning borishi: I. Tashkilliy qism. – salomlashish; – navbatchi axborotini tinglash; – sinf tozaligini, o‘quvchilarning darsga tayyorgarligini nazorat qilish. II. O‘tilgan mavzuni mustahkamlash. Uy vazifasi qilib berilgan 4-mashq shartiga ko‘ra tekshirladi. – So‘zlarning ma’nosini farqlashga xizmat qilayotgan tovushni ayting. Uyga vazifa so‘ralayotganda so‘zlarning adabiy-orfoepik talaffuzi ustida ham ishlanadi: anjir – zanjir qayiq – ayiq So‘zlarining ikkinchi bo‘g‘inidagi i tovushi qisqa talaffuz qilinishi suhbat asnosida eslatiladi. Husnixat daqiqasi: multimedia ilova asosida bosh va kichik Aa harfi va harf unsurlarining yozilishi ko‘rsatiladi. Gap yozishda harflarning bog‘lanishi tushuntiriladi: Bb, Bb, Bb, Bb. Bola aziz, odobi undan aziz. 17 III. Mustahkamlash. 5-mashq asosida multimedia ilova namoyish etiladi. O‘quvchilarga so‘zlarning bitta tovushini o‘zgartirib, yangi so‘z hosil qilishlari kerakligi aytiladi. qovun – sovun ikki – _______ mart – _______ so‘qmoq – _______ savlat – _______ Mashq shartini bajarish uchun o‘quvchilar multimedia 1-ilovadagi harflardan foydalanib so‘zlarni yozishlari lozim. So‘z to‘g‘ri yozilsa, «To‘g‘ri», aksi bo‘lsa, «O‘ylab ko‘ring» degan ovoz eshitiladi. O‘quvchilar quyidagi so‘zlarni yozishlari kerak: qovun – sovun ikki – ukki mart – mard so‘qmoq – to‘qmoq savlat – davlat Mashq to‘liq bajarilgach, «Ofarin» so‘zi va qarsak ovozi eshitiladi. Namoyish tugagach, quyidagi savollar beriladi: – Qaysi tovushlar so‘zlarning ma’nosini o‘zgartiryapti? – q – s, i – u, t – d, s – t, s – d tovushlari. – Bu so‘zlarni talaffuz qilganimizda ular bir-biridan nimasi bilan farqlanadi? – Tovush bilan. – Shu so‘zlarni yozganimizda ular bir-biridan nimasi bilan farqlanadi? – Harf bilan. Mashqdagi so‘zlar ma’nosi ustida ishlash maqsadida ma’nodosh so‘z toptiriladi. Lug‘at ishi: mard – jasur, qo‘rqmas, botir davlat – boylik yoki ma’noga qarab mamlakat savlat – insonning butun gavda ko‘rinishi uning savlati deyiladi so‘qmoq – bir kishi yuradigan yolg‘izioyoq yo‘l to‘qmoq – uchi to‘mtoq tayoq – So‘z ma’nosini o‘zgartirayotgan harfning tagiga chizing. 18 «Kim ko‘p so‘z tanlaydi» ta’limiy o‘yini o‘tkaziladi. Bunda toy, don so‘zlaridagi bitta tovushni o‘zgartirib, yangi so‘zlar hosil qilish lozimligi tushuntiriladi. Toy – soy, joy, moy, loy, boy. Don – non, kon, jon, xon, son, yon, shon. Bitta undosh harf o‘zgarishi so‘zimizni butunlay boshqa ma’noga o‘zgartirib yuborishi mumkinligi aytiladi. 6-mashq. 2-multimedia ilova asosida bajariladi. Unda mashq shartiga ko‘ra she’r ifodali o‘qiladi. Qovunlar Ananas qasir-qusur, Pichoqqa ilinmaydi. Oqurug‘ – mayiz, holva, Po‘chog‘i bilinmaydi. Bo‘rikalla, asati, Ko‘kturnasin aytmayman. Ming til bilan so‘zlab ham Maqtoviga yetmayman. Tolib Yo‘ldosh O‘qituvchi tomonidan she’r matni tahlil qilingach, o‘quvchilar she’rdagi qovun nomlarini topadi. Ilovadagi qovun nomi to‘g‘ri belgilanganda shu turdagi qovun rasmi monitorda ko‘rinadi. Qovun nomi no‘to‘g‘ri topilsa, rasm chiqmaydi. Qovun nomlari aniqlanib bo‘lingach, daftarga yozdiriladi: Ananas, bo‘rikalla, asati, ko‘kturna. O‘quvchilar yozganlarini kitobga qarab tekshiradilar, xatoga yo‘l qo‘yishgan bo‘lsa to‘g‘rilaydilar. – Oqurug‘ – qovunning nomi, nechta so‘zga ajratish mumkin? – Oq va urug‘ – 2 ta so‘zga ajratish mumkin. – U qanday yozilar ekan? – Qo‘shib yoziladi. Tovush – harf tahlili o‘tkaziladi: Ananas – 6 ta tovush, 6 ta harf. Oqurug‘ – 6 ta tovush, 6 ta harf. 19 Bo‘rikalla – 9 ta tovush, 9 ta harf. Asati – 5 ta tovush, 5 ta harf. Ko‘kturna – 8 ta tovush, 8 ta harf. Esingizda tuting. – Bo‘rikalla so‘zida qaysi harf ikki marta yoziladi? Shu so‘zning yozilishini eslab qolmasangiz, nechta xato qilasiz? (So‘zda 2 ta l undoshi ketma-ket kelishi izohlanadi.) Dam olish daqiqasi. IV. Mustahkamlash. Tovushlarni talaffuz qilamiz, eshitamiz. Ular so‘z ma’nolarini o‘zgartiradi. Shuning uchun so‘zlarni yozganda aytilayotgan tovushni ifodalovchi harfni yozish kerak. Harflarni yozamiz, ko‘ramiz, o‘qiymiz. V. Darsga yakun yasash va baholash. O‘quvchilar darsda ishtirokiga ko‘ra baholanadi va rag‘batlantiriladi. VI. Uyga vazifa berish. 7-mashq. O‘quvchilar ota, non, aka, tok, ana so‘zlarini tuzadilar va yozadilar. – Bu mashq orqali o‘quvchilarda tovushlar o‘zgarishi bilan so‘z ma’nosi ham o‘zgarishi to‘g‘risida bilim, ko‘nikma, malakalar hosil qilinadi. o t a n o n a k a «Tovush va harf» mavzusiga bag‘ishlangan darslar darslikdagi savollar asosida yakunlanadi. Savollarga og‘zaki javob bering: 1. O‘zbek tilida nechta tovush bor? 2. Tovushlar yozuvda nimalar bilan ifodalanadi? 3. O‘zbek tilida nechta harf bor? 4. Nimani talaffuz qilamiz va eshitamiz? 5. Nimani yozamiz, ko‘ramiz, o‘qiymiz?
Do'stlaringiz bilan baham: |
