Vaqtning qisqacha tarixi Birinchi nashr Muallif Stiven Xoking Mamlakat

5-bob: Boshlang'ich zarralar va tabiatning kuchlari

---

26.05.2020

Vaqtning qisqacha tarixi - Vikipediya

https://en.wikipedia.org/wiki/A_Brief_History_of_Time

7/12

Bu proton. U uchta kvarkdan iborat.

Barcha kvarklar 

qamoqqa olinganligi

sababli turli xil ranglarda .

Qora tuynukning surati va uning

atrofidagi yorug'likni qanday

o'zgartirishi.

birlashtiradigan  kuchlar.  Kuchli  yadro  kuchini  olib  yuruvchi

zarra  gluon  deb  taxmin  qilinadi.  Gluon  bu  1  ta  aylanish  zarrasi

bo'lgan  zarracha.  Gluon  proton  va  neytron  hosil  qilish  uchun

kvarklarni  ushlab  turadi.  Biroq,  gluon  faqat  uch  xil  rangga  ega

bo'lgan  kvarklarni  ushlab  turadi.  Bu  oxirgi  mahsulotni  rangsiz

qiladi. Bunga qamash deyiladi .

Ba'zi olimlar elektromagnit kuchni, zaif yadroviy kuchni va kuchli

yadroviy  kuchni  birlashtiradigan  nazariyani  yaratishga  harakat

qilishdi.  Ushbu  nazariya  katta  birlashtirilgan  nazariya  (yoki

GUT)  deb  nomlanadi  .  Ushbu  nazariya  ushbu  kuchlarni  bitta

katta  birlashtirilgan  yoki  nazariya  bilan  tushuntirishga  harakat

qiladi.

Qora tuynuklar haqida ushbu bobda gap boradi. Qora tuynuklar -

bu  juda  kichik  bir  nuqtaga  qulab  tushgan  yulduzlar  .  Bu  kichik

nuqta yakkalik deb ataladi . Qora tuynuklar narsalarni markaziga

singdiradi,  chunki  ular  juda  kuchli  tortish  kuchiga  ega.  U  ba'zi

narsalar nur va yulduzlardan iborat bo'lishi mumkin. Faqat juda

katta  gigantlar  deb  nomlangan  juda  katta  yulduzlar  qora

tuynukka aylanishi uchun etarlicha katta.

Qora  tuynukka  aylanish  uchun  yulduz  Quyoshnikidan  bir  yarim

baravar  yoki  undan  katta  bo'lishi  kerak.  Ushbu  raqam

Chandrasekhar  chegarasi  deb  ataladi  .  Agar  yulduz  massasi

Chandrasekhar  chegarasidan  kichik  bo'lsa,  u  qora  tuynukka

aylanmaydi;  o'rniga  u  boshqa  kichikroq  yulduz  turiga  aylanadi.

Chegara  qora  tuynuk  deb  ataladi  tadbir  ufq  .  Agar  biror  narsa

voqea ufqida bo'lsa, u hech qachon qora tuynukdan chiqmaydi.

Qora tuynuklar boshqacha shakllantirilishi mumkin. Ba'zi qora tuynuklar mukammal shar shaklida -

to'p  kabi.  Boshqa  qora  tuynuklar  o'rtada  kattalashadi.  Qora  tuynuklar,  agar  ular  aylanmasa,

sharsimon bo'ladi. Qora tuynuklar, agar ular aylansa, o'rtada kattalashadilar.

Qora  tuynuklarni  topish  qiyin,  chunki  ular  hech  qanday  yorug'likni  chiqarmaydi.  Ularni  qora

tuynuklar  boshqa  yulduzlarga  singib  ketganda  topish  mumkin.  Qora  tuynuklar  boshqa  yulduzlarga

singib ketganda, qora tuynuk rentgen nurlarini chiqaradi , bu teleskoplar tomonidan ko'rish mumkin

.

Ushbu bobda Xoking boshqa bir olim Kip Torn bilan o'z bahosi haqida suhbatlashadi . Xoking  qora

tuynuklar  mavjud  emasligiga  ishora  qiladi,  chunki  u  qora  tuynuklardagi  ishlari  behuda  ketishini

xohlamagan. Gamblingni yo'qotdi.

Ushbu bob qora tuynuklar haqida ko'proq ma'lumot beradi.

Xoking  qora  tuynukning  voqealar  ufqi  faqat  kattalashishi  mumkinligini  angladi,  kichik  emas.  Qora

tuynukqa  biror  narsa  tushganda  voqea  ufqining  maydoni  kattalashadi.  Shuningdek,  u  ikkita  qora

tuynuk  birlashganda,  yangi  voqealar  ufqining  kattaligi  ikkita  asl  qora  tuynuklarning  voqealar

ufqlarining yig'indisidan kattaroq yoki unga teng ekanligini anglab etdi. Bu  shuni  anglatadiki,  qora

tuynukning voqealar ufqi hech qachon kichrayib ketmaydi.