Valeologiya asoslari

VIII BOB
OITS HAQIDA TUSHUNCHA.
UNING KELIB CHIQISH SABABLARI, RIVOJLANISHI,
EPIDEMIOLOGIYASI
Bugungi kunda O ITS atam asi bilan kasallikning oxirgi bosqichi 
belgilanadi. OIV bilan zararlanishdan boshlanib, O IT Sning birinchi 
belgilari paydo bo'lgungacha b o ‘lgan davr jarayoni O IV infeksiyasi 
deb tushuniladi. OIV bilan zararlangan shaxsni OIV tashuvchisi deb 
yuritiladi. Shunday qilib, O IV va O IT S bir kasallikning ikki turdagi 
tushunchasidir.
D unyo m atbuotida h ar oyda yoritilayotgan OIV haqidagi m a ’lu- 
m otlarga nazar tashlar ekanm iz, bu kasallik patalogiyasiga b o ‘lgan 
nuqtai nazarni o'zgartirishga m ajbur qiladi.
Shunday qilib, 2000-yil oxirida OIV infeksiyasiga 50 mln. inson 
chalingan bo'lsa, bugungi kunda 33,6 m ln. odam OIV infeksiyasi va 
O ITS bilan yasham oqda, 16,3 mln. kishi halok bo'lgan, ulardan 3,6 
millioni 15 yoshga yetmagan bolalardir. OITS va OlVga chalinganlarning 
95% i rivojlanayotgan m am lakatlarga to 'g 'ri keladi, shu jum ladan 
o'lganlarning ham 95% i rivojlanayotgan m am lakatlarningfuqarolaridir.
O lV ni yuqtirish m anbalari virusni yuqtirgan turli klinik shakldagi 
bem o rlar va virusni tashuvchilar hisoblanadi, chunki ularning qonida 
doim o virus aylanib yuradi. OIV — virusi nafaqat qonda, balki birinchi 
navbatda sperm a ham da hayz ajratm alarida va qin bezlari sekretida 
ham bo'ladi. Bundan tashqari, O IV ko 'k rak sutida, so'lakda, k o 'z 
yosh va orqa miyaning kulrang m odda suyuqligida, turli to'qim alard a, 
te r va siydikda bo'ladi. Epidem iologik jih a td a n k o 'p ro q xavflisi bu 
qon, sperm a va qin ajratmalari hisoblanadi, ularda infeksiyani yuqtirish 
uchu n yetarli m iqdorda virus bo'ladi.
OIV boshqa retroviruslarga xos bo'lgan yo'llar bilan, ya’ni vertikal- 
on ad an bolaga va jinsiy aloqa orqali — gorizontal yuqadi. Bundan 
tashqari, yana parenteral (inyeksiya qilish vaqtida) yo'li bilan ham
yuqadi. S hu ningdek, O IV bilan z a ra rla n g a n o d am n in g biologik 
suyuqligi sog'lom odam ning biroz shikastlangan shilliq qavati va terisiga 
tushib qolsa ham yuqishi m um kin.
Virus yuqishida yana bir t a ’sir etuvchi holat borki, b a ’zi sog‘lor 
virus tashuvchilar boshqalarga nisbatan k o 'p virus ajratishi m um ki 
lekin zararlangan m aterialda virus tu rini aniqlash juda qiyin.

---