Valeologiya asoslari


Tamaki chekishning sogiiqqa zarari



Download 2,73 Mb.
Pdf ko'rish
bet36/59
Sana01.02.2022
Hajmi2,73 Mb.
#423830
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   59
Bog'liq
2 5348144322665517312

Tamaki chekishning sogiiqqa zarari.
T am aki chekish o d am organizm iga t a ’sir qiladim i? S o ‘zsiz t a ’sir 
qiladi. O dam papiros ch ek kanda tam aki tu tu n i b ila n nafas o ladi, 
o ‘pkaga kislorod o ‘rniga S 0 2 (karbonat angidrid) gazi b o rib , q on g a 
o ‘tadi, organizm dagi m o d d ala r alm ashinuvi buziladi, b u n d a y h o lat, 
o ‘z navbatida, o rganizm kislorod tanqisligiga sabab b o 'la d i. T am ak i 
tarkibidagi am m iak nam lik ishtirokida o ‘pka alveolalari (hujayralarida) 
ishqor - nashatir spirtiga aylanadi. Bu ishqor o'p k an ing shilliq qavatini 
ta ’sirlab, chekuvchida b ronxit kasalligini keltirib ch iq arad i. B uning 
oqibatida o ‘pkaning turli yuqum li kasalliklarga chidam liligi kam ayadi. 
O lim lar m a ’lu m o tic h a , sil kasalligiga d u c h o r b o ‘lg an larn in g 90 foizi 
c h e k u v c h i la r d ir . T a m a k i ta r k i b id a g i k o n s e r a g e n m o d d a l a r
chekuvchilarda sarato n (rak) kasalligini keltirib ch iq arad i. T am ak i 
tarkibidagi nikotin — kuchli zahar. N ik o tin -n in g 0,1 g ram m i o d a m n i 
o id ira d i. Bu doza 20 d o n a papirosda mavjud. A gar ch e k u v ch i h a r 
kuni 20 dona papiros cheksa, 30 yil m obaynida 200 m ing d o n a papiros 
chekadi, bu 160 kg tam a k i degani. B u n d ay m iq d o rd a g i p a p iro s 
ta rk ib id a 800 g n ik o tin b o 'la d i. C h e k u v c h i b ir k u n d a o d a m n i 
o id ira d ig a n m iqdordagi n ikotinni yutadi. Lekin bu n ik o tin o z -o z
m iqdorda organizm ga kiradi. N ik o tin birinchi n avbatda n e rv tiz im in i 
z a h a rla y d i. U z o q m u d d a t p a p iro s c h e k k a n o d a m n in g q o ‘lla ri 
qaltiraydi, nafas olishi qiyinlashadi, o ‘q tin -o ‘q tin y o ‘ta la d i, k o ‘ngli 
ayniydi. N ikotin sim patik va parasim patik nerv tizim lariga t a ’sir etadi. 
Bem orda dastlab yurak te z -te z qisqaradi, qon bosim i o rta d i, periferik 
qon tom irlarida spazm a, yurakning toj tom irlarid a kengayish holatlari 
sodir bo'ladi. Q o n d a nikotin m oddasining ko'payishi tufayli b e m o rd a
infarkt kasalligi kelib ch iq adi. T am ak i tu tu n i b ro n x la rn i keskin 
toraytirib, so ‘ng kengaytiradi. C hekish tufayli o d a m n in g x o tirasi 
susayadi, ozib ketadi. Yosh o 'sm irlarn in g chekishi tufayli b ola o 'sish
va rivojlanishdan o rq ad a qoladi, u ru g ‘ hujaylarida o 'z g a rish la r so d ir 
bo'ladi, jinsiy ojizlik kelib chiqadi.
Tam aki chek u v ch ilard a askorbin kislota, fu ro se m id , g e p a rin , 
esterogenlarning t a ’sir etish kuchi kam ayib ketadi. S h u n in g u c h u n , 
chekuvchilarda qon bosim i, qandli diabet, yurak ishem iyasi kasalliklari 
kuzatiladi. O shqozon yarasi nafas yo 'llari kasalliklarini dav olashni 
qiyinlashtiradi. N ik o tin buyrak usti bezi funksiyasiga ju d a salbiy t a ’sir 
etadi. B undan tash qari nikotin ateroskleroz kasalligining z o 'ra y ib
ketishiga sabab b o 'lad i.
67


Surunkali chekish orqa m iya funksiyalariga salbiy t a ’sir etadi. Bu 
jinsiy ojizlikka sabab b o 'lad i.
Ayniqsa, yosh qizlaming papiros chekishi barcha a ’zolariga zararli 
ta ’sir etadi. Chekuvchi qizlar rivojlanishdan orqada qoladilar, tez 
kasallanadilar, hayz ko'rish sikli buziladi. Surunkali chekish qiz bola 
husnini buzadi, u erta balog'atga yetadi. Chekuvchi ayollar tez qariydilar, 
yuzlariga ajin tushad i, yuz terisining rangi o 'zgaradi. C hekuvchi 
ayollarning 30 foizida bazedov kasalligi (buqoq) taraqqiy etadi.
Shuni aytish kerakki, chekm ovchilar chekuvchilar yonida turishi 
tufayli chekuvchilardagi kasalliklar chekm ovchilarda ham hosil bo'lishi 
m um kin, chunki chekm ovchilar passiv chekuvchilar hisoblanadilar. 
Tekshiruvlardan m a ’lum bo'lishicha, qon ivish jarayonini tezlashtirib 
yuboradi. P eriferik to m irlard a aterosklerozning kuchayishi natijasida 
oyoq qon to m irlarida en d aterit kasalligi kelib chiqadi. B em or oyoq 
b o 'g 'in la rid a og'riq sezadi, keyinchalik yurolm ay qoladi.
N ikotin oshqozon shirasining ajralish m e ’yorini buzadi va u n d a 
kislota m iqdorining izdan chiqishiga olib keladi. C hekish jaray onid a 
oshqozon tom irlari torayadi, oshqozonning shilliq qavati yallig'lanadi. 
U larda sezish organlarining faoliyati izdan chiqadi. Chekuvchida asta- 
sekin rang ajratish qobiliyati pasaya boradi, dastlab yashil, so'ng 
qizil va sariq ranglarni ajrata olm ay qoladi. Aksariyat chekuvchilarda 
eshitish sezgirligi kam ayadi. Chekish tufayli quloq n o g 'o ra pardasi 
qalinlashadi, eshitish suyakchalarining hajm i kichrayadi.
Hozirgi vaqtda ko'pgina chekuvchilarning yoshi 20-30 da b o 'lib , 
yosh oila qurgan bo'lad ilar. Shuning u ch u n chekuvchi o ta -o n a la r 
birinchi navbatda o 'z bolalariga zarar etkazadilar. C hekuvchi onaning 
ko'krak sutida nikotin bo'lg an i uchun u qo 'lan sa h ir chiqaradi, biroz 
taxir m azali bo 'ladi. Shuning uch un b a ’zi bolalar onasini em m ay 
qo'yadi. Chekuvchi onaning bolasi ham passiv chekuvchi bo'lib qoladi. 
A ngliyaning shim olida yashovchi 16 m ingta bolalardan so 'ro v n o m a 
o'tkazilganda, ota-onasi chekadigan bolalarning 48 foizi tez yo'talishini 
aytganlar.
O 'sm irlar k attalardan berkitib chekkanda papiros tutu ni bilan 
ko'p ro q zararli m o d d alar o'pkaga o 'ta r ekan. Papiros tez chekilsa, 
o'pkaga 2 m arta ko 'p nikotin o 'tish i isbotlangan. Chekuvchi o 'sm ir 
organizm i jism oniy va psixik rivojlanishdan orqada qoladi. M aktab 
b o la la rin in g p a p iro s va nos ch ekishi h ech q a n d a y o d o b -a x lo q
68


m e’yorlariga to 'g 'r i kelm aydi. Bola q a n c h a yosh chekishga urinsa, 
uning p ap iro s va nos chek ish n i tash la sh i s h u n c h a qiyin b o ia d i. 
Chekuvchi odam larda ishchanlik qobiliyati past b o ‘ladi. C hekuvchilar 
atro f-m u h it m usaffoligini b uzad ilar va havoni zaharlaydilar.

Download 2,73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   59




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish