Tuzuvchilar:
K.A.Shermuxamedov – «Dinshunoslik va jahon dinlarini qiyosiy o‘rganish
YUNESKO» kafedrasi o‘qituvchisi;
J.A.Karimov – «Islom fanlari» kafed rasi katta o‘qituvchisi.
Mas’ul muharrir:
A.hasanov – O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi «Islom tarixi va man
bashunosligi» kafedrasi professori, t.f.d.
Taqrizchilar:
D.Rahimjonov – O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi «Dinshunoslik va ja
hon dinlarini qiyosiy o‘rganish YUNESKO» kafedrasi mudiri, t.f.n., dotsent;
M.Ishoqov – Toshkent davlat sharqshunoslik instituti «Markaziy Osiyo
xalqlari tarixi» kafedrasi dotsenti, t.f.d.
ISBN 9789943548961
© «O‘zbekiston faylasuflari milliy jamiyati» nashriyoti, 2018.
3
KIRISh
«Ekstremizm va terrorizmga qarshi kurashning ma’naviyma’ri
fiy asoslari» fani bo‘yicha ushbu o‘quv qo‘llan ma O‘zXIA «Din
shunoslik va jahon dinlarini qiyosiy o‘rga nish YUNES KO» kafed
rasi tomonidan ishlab chiqilgan bo‘lib, u bakalavriat talabalarining
zaruriy tayyorgarlik darajasi va bilimlari mazmuniga qo‘yiladigan
talablar asosida tayyorlangan.
Mazkur mavzu bo‘yicha talabalarga jahondagi din va qonun
masalalarining umumiy tavsifi, klassifikatsiyalari, vujudga ke lish tari
xi, tuzilishi, maqsad va vazifalari, o‘ziga xos jihatlari haqida ma’lu
motlar beriladi. Shuningdek, xalqaro diniy tashkilotlar ning umumiy
tavsifi, klassifikatsiyalari, vujudga kelish tarixi, tuzilishi, maqsad va
vazifalari, o‘ziga xos jihatlari haqida ma’lumotlar beriladi.
Yurtimizda ijtimoiyma’naviy muhitni sog‘lomlashtirishda
milliydiniy qadriyatlarning ahamiyati katta. Xalqimiz diniy, ilmiy,
ma’naviyma’rifiy va madaniy bilimlarini oshirish, ayniqsa, yoshla
rimizni buyuk ajdodlarimiz merosidan bahramand bo‘lishi, islom
dinining insonparvarlik falsafasi va ezgu g‘oyalari yoshlar qalbidan
joy olishi uchun mamlakat ta’lim tizimi sohasida ko‘plab ishlar olib
borilmoqda. Ijtimoiy hayotdagi o‘zgarishlar, uni jadallashtirish omi
li bo‘lmish fanning turli sohalari jumladan, davrni, zamonni falsafiy
mushohada qilishning ham tubdan yangila nishini taqozo qilmoqda.
Shundan kelib chiqqan holda «Ekstremizm va terrorizmga qarshi
kurashning ma’naviyma’rifiy asoslari» fani ham shu maqsadlarga
qaratilgan faoliyatlardan biri bo‘lib, unda fanning mavzusi, muam
molari, obyekti, vazifalari, uning jamiyatdagi o‘rni ilmiynaza riy va
uslubiy jihatdan tadqiq qilinadi hamda yoshlar ongida diniy mutaas
siblik, ekstremizm ning salbiy oqibatlari haqida atroflicha bilim va
ko‘nikmalar hosil qilinadi.
Ta’kidlash lozimki, yoshlar ma’naviy olamini yuksaltirish, ular
ni ona Vatanga muhabbat, milliy va diniy qadriyatlarimizga hur
mat ruhida tarbiyalash asosida har tomonlama barkamol avlodni
voyaga yetkazish dolzarb vazifalardan hisoblanadi. Shu maqsadda,
davlatimiz kelajagi hisoblangan yosh avlod tarbiyasiga yurtimiz
da doimo alohida e’tibor qaratilgan. Darhaqiqat, bugungi kunda
4
dunyo hamjamiyatida mafkuraviy poligonlarning yoshlar tarbiyasi
ga ko‘rsatayotgan salbiy ta’siri har bir mamlakat, davlat, xalq oldida
turgan dolzarb muammolardan biri hisoblanadi. Chunki har qan
day jami yat kelajak poydevori sifatida o‘z siyosatida yosh avlod tar
biyasini yetakchi o‘ringa qo‘yishi tabiiy hol. Globallashuv degan
da, eng avvalo ko‘z oldimizda rivojlanish, taraqqiyot gavdalanishiga
qaramay, bunday sharoitda o‘sib kelayotgan barkamol avlod ongi
ni turli xil yot g‘oya va mafkurafiy xuruj lardan saqlash muammo
si ham muhim vazifalardan sanaladi. Ushbu masalalarga to‘xtalib,
O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimov «Bun
day g‘araz li kuchlarning aso siy niyati – hali hayotiy tajribasi, si
yosiyijtimoiy savi yasi yetarli bo‘lmagan, sodda va g‘o‘r yoshlarni
yo‘ldan urish, o‘zining qabih niyatlari yo‘lida foydalanish ekanini
hech qachon unut
masligimiz kerak. Faqatgina mustaqil fikrlay
digan, iymone’tiqodi mustahkam, otabobolarimizdan meros bo‘lib
kelayotgan ezgu qadriyatlarga sadoqatli bo‘lgan insongina bunday
qutqularga uchmasligi, to‘g‘ri yo‘ldan adashmasligi mumkin. Bu
ning uchun, albatta, bi rinchi navbatda farzandlarimizni yuksak bi
lim va ma’naviy fazilatlar bilan qurollantirishimiz lozim. Ularga
biz uchun muqad das bo‘lgan islom dinining chinakam insoniy mo
hiyatini, uning tinchlik, yaxshilik, mehrshafqat, hamjihatlik dini
ekanini to‘g‘ri tushuntirib berishimiz kerak. Bizga yot va begona
bo‘lgan turli zararli oqimlardan himoyalanish uchun odamlarga bu
boradagi bor haqiqatni yetkazish zarur. Ta‘bir joiz bo‘lsa, bunday
xavf xatarlardan odamlarni, avvalambor, yosh avlodni haqiqat bilan
himoya qilish kerak»
1
, deya alohida ta’kidlaganlar.
G‘oyalar kurashi avj olayotgan XXI asrda dunyoda tinchlik va
barqarorlikni ta’minlash yo‘lida hal etilishi zarur bo‘lgan ko‘plab
muammolar yuzaga kelayotgani, kishilarning osuda hayo tini izdan
chiqarishga qaratilgan yangi shakldagi tahdidlarning paydo bo‘la
yotgani va buning natijasida buzg‘unchi g‘oyalar maf kura maydonini
qurshab olayotgani barchamizdan ogohlik va hushyorl ikni talab et
1
Аждодлар хотираси му³аддас. – «Тошкент о³шоми» газетаси. 2013-йил
1-сентябрь, 177-сон.
5
moqda. Ayniqsa, farzandlarimiz ma’naviya
tiga tajovuz solayotgan
tahdidlar qatorida, dinni niqob qilib, diniy qadriyatlarimizni oyoqos
ti qilishga urinayotgan ekstremistik va missionerlik harakatlarining
faoliyati jiddiy tashvish uyg‘otmoqda. Bunday kuchlar yoshlar ongi
va qalbini zabt etish maqsadida har qanday qabih yo‘llardan foyda
lanishga urinmoqda. Din bayrog‘i ostida talonchilik va bosqinchilik,
terrorchilik va qo‘poruv chilik harakatlarini sodir etayotgan, jamiyat
ga har tomonlama zarar yetkazayotgan bunday harakatlar yosh avlod
orasida millatlararo va dinlararo adovat, millatchilik va diniy ayir
machilik kayfiyatlarining shakllanishiga zamin yaratmoqda.
Bunda yoshlarni ma’naviy tahdidlar ta’siridan asrash, ular
ning ongida, tarbiyasida yot g‘oyalarga qarshi mafkuraviy immu
nitetni shakllantirish muhim o‘rin egallaydi. O‘zbekiston Res
publikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimov ta’kidlaganlaridek,
«... farzandlarimizning bizdan ko‘ra kuchli, bilimli, dono va albatta
baxtli bo‘lib yashashi uchun bor kuch va imkoniyatlarimizni safar
bar etayotgan ekanmiz, bu borada ma’naviy tarbiya masalasi, hech
shubhasiz, beqiyos ahamiyat kasb etadi»
1
.
Darhaqiqat, zamonaviy ijtimoiysiyosiy va iqtisodiy munosabat
larning shiddat bilan rivojlanishi, kommunikatsiya va axborot tex
nologiyalarining tez sur’atlardagi taraqqiyoti, g‘oyaviy ta’sir o‘tkazish
imkoniyatlarining kengayishi uslub va vositalarning takomillashuvi
ga turtki bo‘lib, ma’naviy tahdidlar glo bal muammoga aylandi. Bu
dolzarblik Yer yuzining turli mintaqalari xalqlarining ongi va qalbi
turli g‘oyalarni sinash maydoniga, boshqacha aytganda mafkuraviy
poligonga aylantirilayotgani bilan ham belgilanadi. Zamonaviy voqe
lik inson qalbi va ongi uchun bo‘lgan kurashlarning yangidanyan
gi usul va vositalari ning ko‘payib borayotgani, ayniqsa, bu borada
yuqorida qayd etilganidek, din omilidan foydalanishga urinishlarda
yaqqol namo yon bo‘lmoqda.
Shunday ekan, XXI asrda qabohat o‘chog‘iga aylangan eks
tremizm va har xil shaklu shamoyildagi mutaassiblikka yo‘g‘rilgan
1
Каримов И.А. Юксак маънавият – енгилмас куч. – Тошкент: Маънавият,
2008. – 4-б.
6
buzg‘unchi urinishlarga qarshi hayotimizda sodir bo‘layotgan ijobiy
o‘zgarishlar haqidagi chuqur tahliliy ma’lumotlarni yosh avlod
ga yetkazish, ularning ijtimoiy faolligini kuchaytirish, bunda «fikr
ga qarshi fikr, g‘oyaga qarshi g‘oya, jaholatga qarshi ma’rifat bilan
kurashish» har qachongidan ham muhim ahamiyat kasb etadi.
Mazkur o‘quv qo‘llanma «Ekstremizm va terrorizmga qarshi
kurashning ma’naviyma’rifiy asoslari» maxsus kursi uchun tayyor
langan bo‘lib, unda yoshlar ongida ekstremizm, mutaassiblik ham
da missionerlikning salbiy oqibatlari haqida atroflicha bi
lim va
ko‘nikmalar hosil qilinadi.
Shuningdek, kelajak avlodni insonparvarlik ruhida tarbiyalashda
diniy va dunyoviy qadriyatlar uyg‘unlashuvi, oiladagi va jamiyatda
gi muhitning tarbiyaviy ta’siri beqiyos o‘rin tutadi. Otabobo larimiz
tomonidan ming yillar davomida shakllantirilgan va asrlar osha
sayqallanib kelayotgan, ma’naviy merosimiz bo‘lgan diniy qadriyat
lar yoshlar dunyoqarashini kengaytirishga yordam beradi. Farzand
larni dunyoviy va diniy qadriyatlar uyg‘unligida tarbiyalash orqa
li amalda sog‘lom e’tiqod shakllanadi hamda har xil bid’atxurofot
amallarni farqlash, turli diniy oqim va yo‘na lishlar ta’siri hamda
aqidasiga qarshi immunitet hosil qilish imkonini yaratadi.
Shu o‘rinda qayd etish lozimki, mazkur o‘quv qo‘llanmani
tayyorlashda ushbu fan doirasidagi xorijiy adabiyotlardan keng «is
tifoda» etildi. Zotan, O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta ta’lim
vazirligining «2016–2017o‘quv yilidan oliy ta’lim muassasalarida
o‘quv jarayonini takomillashtirish va fanlarning zamo naviy o‘quv
adabiyoti ta’minotini yaratish maqsadida xorijiy o‘quv adabiyotlarini
tarjima qilish» bo‘yicha topshirig‘idan (№ 8701/139, 05.03.2016
y.) kelib chiqib, «Diniy ekstremizm va terrorizmga qarshi kurash
ning ma’naviyma’rifiy asoslari» fani uchun xorijiy adabiyotlardan
keng foydalanildi.
7
Do'stlaringiz bilan baham: |