Va telekommunikasiya texnologiyalari davlat

Avtomatlashtirilgan o‟qitish tizimlari 
Qaytar aloqasiz 
Namoyish еtuvchi 
Test nazoratini 
amalga oshiruvchi 
Qaytar aloqali 
Immitatsion 
Testlovchi- 
o‘qituvchi 
O‘yinli 
еlementlar 
bilan 
O‘yinli 
еlementlar-
siz 

---

~ 58 ~ 
bo‘lgan aprior ma‘lumotlar asosida qaysidir ma‘noda optimal bo‘lgan bahoni 
qurish, ikkinchidan berilgan testga nisbatan uning aniqligi va ishonchliligini 
oydinlashtirish. Boshqacha qilib aytganda testning optimal davomiyligi va uning 
bahosi ishonchliligini oshirish uchun zarur bo‘ladigan yondashuvni qarab o‘tish 
lozim bo‘ladi. Birinchi yondashuvimizda binomial asosli test nazoratini qarab 
o‘tamiz. Noma‘lum bo‘lgan haqqoniy 
p
ball uchun 
)
(
*
N
p
tanlanma o‘rtachasi 
olinadi. U holda 
,
1
)
(
*
1
N
n
X
N
N
p
N
i
i
(2.4.1) 
bu erda 
n
– muvaffaqiyatli bajarilgan topshiriqlar soni. 
Ma‘lumki matematik statistika nuqtai nazaridan [14] ushbu bahoning 
,
)
(
*
p
N
p
M
salohiyati quyidagicha 
0
)
1
(
lim
)]
(
[
lim
*
N
p
p
N
p
D
N
N
va asimptotik normali 
)
)
1
(
,
(
)
(
*
0
N
p
p
p
Ф
N
p
bu erda: 
p
N
p
M
)
(
*
- 
p*
bahoning matematik kutilmasi; 
N
p
p
N
p
D
)
1
(
)
(
*
- 
p*
bahoning dispersiyasi; 
)
,
(
0
a
Ф
- 
,
a
parametrli ehtimollik integrali (Laplas funksiyasi) (
N
p
p
p
a
)
1
(
;
). 
)
(
*
N
p
bahoning asimptotik xususiyatini hisobga olgan holda 
p
ballning 
d
ishonchlilik intervalini 
]
*
,
*
[
e
p
e
p
topib olamiz: 
)
)
1
(
(
2
0
N
p
p
Ф
d
. 
(2.4.2) 
Bu erda 
e
– ishonchlilik doirasi intervali haqqoniy 
p
ballni aniqlab beradi, 
d
- ishonchlilik extimolligi uni aniqlash bardoshliligini belgilaydi. Berilgan test 

---

~ 59 ~ 
nazoratidagi 
kp
P
talab qilingan o‘qitish darajasi – bu BOning muvaffaqiyatli 
shahodatlanishi bilan ta‘minlanadi. 
kp
P
talab qilingan o‘qitish darajasi mezonli ball 
tushunchasi bilan bevosita bog‘liq. 
BOning shahodatlanishi olingan 
)
(
*
N
p
ballni 
kp
P
bilan taqqoslash orqali, 
quyidagi qoida asosida amalga oshiriladi: 
kp
kp
p
N
p
аgar
nmagan
shahodatla
P
N
p
agar
ngan
shahodatla
N
R
)
(
*
,
)
(
*
,
:
)
(
SHahodatlashning ishonchliligini 
)
(
*
N
p
bahoning asimptotik normalligini 
baholash orqali olinishi mumkin. 
kp
ш
P
N
p
P
D
)
(
*
(
ni BOning muvaffaqiyatli shahodatlanishi deb qarasak, u 
holda 
.
)
1
(
)
(
2
/
1
0
N
p
p
p
P
Ф
D
kp
ш
(2.4.3) 
Test jarayoni tugallangan siklga ega bo‘lishi uchun uning barcha 
parametrlari muvofiqlashtirilgan bo‘lishi lozim. Buning isbotini yuqoridagi 
baholashlar sifatida keltirishimiz mumkin. - bo‘sag‘alarni o‘zgartirish orqali test 
hajmi, o‘qiganlik darajasi haqqoniyligi va shahodatlash haqqoniyligi aniqlanadi. 
Tizim bilan BO yoki tizim bilan predmet sohasi eksperti muvofiqliklarini 
ta‘minlash uchun yuqoridagi test va uning haqqoniyligini baholashning o‘zi etarli 
bo‘lmaydi. Bu holatda ikki sub‘ekt ham xarakteristikalaridagi noravshanlik 
darajasi quyidagi ko‘rinishda aniqlanadi: 
),
...
(
1
2
2
1
1
N
n
p
p
p
N
p
N
i
i
1
(2.4.4) 
bu erda 
p
- noravshanlik koeffisientining o‘rtacha qiymati; 
i
p
- 
i
-ekspert tomonidan belgilangan tegishlilik funksiyasi; 
i
- 
i
- ekspertning tajribalilik darajasiga qarab kompetentligi; 
- 
N
ta ekspert kompetentliligi. 
Ekspertlar guruhi ishonchlilik darajasi guruhdagi ekspertlarining umumiy 
soni va guruhni tashkil etuvchi ekspertlarning ishtiroki darajasi bilan aniqlanadi.

---

~ 60 ~ 
Ekspertlarning o‘zini baholash jarayoni quyidagi formula orqali aniqlanadi: 
,
2
ti
ai
i
K
C
K
(2.4.5) 
bu erda 
i
- ekspertning o‘z-o‘zini baholashi, 
ai
K
- 
i
- ekspertning axborot bilan tanishganlilik darajasi; 
ti
K
- 
i
- ekspertning ob‘yekt bilan tanishganlilik darajasi (1-10 ballgacha); 
S – 
ti
K
tanishuv koeffisienti muhimligining solishtirma koeffisienti. 
Xuddi shu tartibda o‘qitishning bunday ko‘rinishidagi tizimlarida tizimning 
layoqati darajasi birgina BOni nazorat qilish bilan emas, balki predmet soha 
bo‘yicha ekspert guruhi darajasini aniqlash zarur deb hisoblanadi.