Va tashqi omillarning tahlili

Ishlab 

chiqarish 

sohasidagi 

xavflar: 

- ishlab chiqarishning pasayishi; 

- bozordagi yo'qotishlar; 

- asosiy vositalarning yo'qolishi; 

- korxonalarni qo'llab-quvvatlashdan 

bosh tortish. 

Oziq-ovqat 

va 

energiyadagi 

xavflar: 

- import uchun bozorning ochiqligi; 

-  narxlardagi  nomutanosibliklarning 

kuchayishi; 

-  energiya  ishlab  chiqarishning 

pasayishi; 

-  import  qilinadigan  mahsulotlarning 

ustunligi. 

Investitsion 

va 

innovatsion 

kompleksni yo'q qilinishi bilan bog’liq 

xavflar: 

- ITning qisqartirishi; 

 

                                                           

1

 Юрий А. Саликов и другие. Угрозы экономической безопасности. Вестник ВГУИТ. №1б 2017,  490 -494 стр 

---

-  yuqori  texnologiyali  sohalarda 

buyurtmalarning qisqartirishi; 

- malakali kadrlarning yo'qolishi. 

 

Rivojlangan  davlatlarning  iqtisodiy  xavfsizligiga  nazar  tashlasak,  AQSH 

o’zining  iqtisodiy  xavfsizligini  mustaqillikni  e’lon  qilinishi  bilan  o’ylay  boshlagan. 

AQSHdagi  iqtisodiy  xavfsizlik  uning  konseptsiyalarida  nomoyon  bo’lib,  milliy  va 

xalqaro  iqtisodiy  xavfsizlikni  o’zaro  bog’liqligiga  tayanadi,  unda  insonning  asosiy 

inson  huquq  va  iste’molini  birinchi  o’ringa  qo’yish,  inson  huquqi  birinchi  o’rinda 

ekanligiga  ishinch  hosil  qilish  va  transmilliy  jamoa-ijtimoiy  xarakatlar  rolini  yuqori 

baholash,  milliy  va  xalqaro  iqtisodiy  xavfsizlikning  nodavlat  xarakatini  tuzish 

kerakligini kabi asosiy xossalarni o’z ichiga olgan. AQSH shu koncepsiya asosida o’z 

iqtisodiy  xavfsizlik  yonalishlarini  belgilab  olgan  va  undan  og’ishmasdan  xarakat 

qilmoqda.  Rossiya  federatsiyasida  esa  iqtisodiy  xavfsizlik  asosan  ichki  omillarni 

buzilishi bilan bog’liq, u ishlab chiqarish, investitsiya va inovatsiya faolligini keskin 

qisqarishi, ilmiy-tekshiruv potensialini buzilishi, agrar sohaning stagnatsiyasi, to’lov-

pul tizimini pasayishi, davlat qarzini o’sishi orqali namoyon bo’ladi. 

Mustaqillikka  erishgach,  O’zbekiston  taraqqiyotining  o’ziga  xos,  ajoyib  yo’ini 

tanladi. Uning mohiyatida bozor munosabatlariga asoslangan erkin fuqarolik jamiyati 

qurish,  xalqning  hayot  kechirishi  uchun  munosib  shart-sharoit  yaratib  berish  orqali 

kuchli  ijtimoiy  tadrijiy  yo’l  bilan  izohlanadi.  Mamlakatning  jahon  bozoridagi 

raqobatbardoshligini  oshirish,  makroiqtisodiy  koordinatsiyalanishni  kuchaytirish, 

mamlakatning  energetik  va  oziq-ovqzt  xavfsizligini  ta’minlash,  davlatning  axborot 

tuzumini  takomillashtirish  va  milliy  axborotni  ximoyalash  orqali  ham  milliy 

iqtisodiyotning xavfsizlik taminlanadi.  

Raqobatni  rivojlantirish,  mavjud  korxonalarni  ochiq  va  halollik  bilan  qayta 

ko’rib  chiqiqsh  qobiliyati  past  bo’lgan  firmalarni  bozordan  chetlashtirish  orqli  ham 

pmilliy  iqtisodiyotni  rivojlantirsh,  davlatning  iqtisodiy  salohiyatini  oshirish  uchun 

katta  imkoniyat  yaratish  mumkin.  Bunda  barcha  korxonalar  uchun  bir  xil  shart 

sharoitlar  yaratish  va  raqobat  qoidalarini  buzuvchi  qoidalarga  qarshi  choralar  joriy 

etish  zarur.  Tabiiy  monopoliya  bo’lmagan  barcha  sohalarda  demonopolizatsiya  va 

xususiylashtirishni  amalga  oshirish  va  shu  orqali  raqobat  muhitini  yaratish  kerak. 

Agarda korruosiya mexanizmi orqali kriminalelementlar amaldorlarga ta’sir qilsa va 

ularni  noqonuniy  munosabatlar  tizimiga  tortib,  kriminallashgan  amaldorlarni 

iqtisodiyotning  boshqa  subyektlaridan  pul  vositalarini  ko’plab  olishadi.  Bu  pulni 

to’plash  uchun  o’sha  iqtisodchi  hisobni  soliq  orqali  chiqaradiva  shu  orqali  ish 

mexnizmini olib boradi. Asosan korrupsiya iqtisodiy munosabatlarga, iqtisodiy o’sish 

bo’layotgan davlatlarning potensialiga ta’sir ko’rsatadi. 

Xulosa  qilib  aytganda, iqtisodiy  xavfsizlik o’z  ichiga iqtisodiy, siyosiy, harbiy, 

ilmiy-texnik  va  ijtimoiy  omillarni  olib,  iqtisodiy  xavfsizlikta’minlangan  sharoitda 

milliy iqtisodiyotning o’sishi hamda ijtimoiy-iqtisodiy barqarorlik tashqi omillarining 

ta’siridan  qat’iy  nazar  ta’minlanadi.  Iqtisodchi  L.Adalkining

2

  ta’biri  bilan  aytganda 

iqtisodiy  xavfsizlik  milliy  iqtisodiyotning  mustaqilligi  va  barqarorligi,  doimiy 

                                                           

2

 Aбалкин Л.И. “Экономическая безопасностъ Росии: угрози и их отрахжение// Вопросы экономики. 1994. 24 c 

---

yangilanishi hamda mukammalashuvini ta’minlovchi omillar yig’indisi sanaladi. Shu 

sababli iqtisodiy xavfsizlik tizim sifatida o’z ichida ko’plab omillarni qamrab oladi va 

zamonaviy  bosqichda  mamlakatlar  milliy  iqtisodiyotining  raqobatbardoshligini 

oshirish,  farovonlikni  ta’minlashda  muhim  o’rin  tutuvchi  innovatsiyalar  ham 

iqtisodiy xavfsizlikning muhim bir qismi sanaladi.  

 

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 

1.Юрий  А.  Саликов  и  другие.  Угрозы  экономической  безопасности. 

Вестник ВГУИТ. №1б 2017,  490 -494 стр 

2.AБалкин  Л.И.  “Экономическая  безопасностъ  Росии:  угрози  и  их 

отрахжение// Вопросы экономики. 1994.