Ва ўрта махсус

Юлдузчалар бўлди парвона.
эркалаш маъноси:
Айтинг, дадам мени яхши кўрадими?
Келганида тойча олиб берадими? (Э.Воҳидов)
а) -чак аффикси ёш жиҳатдан кичиклик маъносини ҳосил қилиш билан бирга, нутқ субъектининг ижобий баҳо муносабатини ҳам ҳосил қилади:
Келинчагим кулиб-кулиб кетдингизми,
Юрагимни тилиб-тилиб кетдингизми?(М.Юсуф)
б) -чоқ аффикси луғавий маъносида кичиклик семаси мавжуд бўлган луғавий бирликка қўшилганда, маънони кучайтириш орқали коннотатив ифодани ҳосил қилади. Шу билан бирга, нутқ субъектининг ижобий баҳо муносабатини акс эттириб, прагматик хусусиятга эга бўлади:
Кўчаларда тойчоғимни етаклатиб,
Қўлларимдан ушлаб олиб юрадими? («Нидо»)
в) -чоқ аффиксли морфологик бирлик метафорик хусусият касб этганда, асосан, шахсга ишора қилади. Бундай вазиятда -чоқ аффиксли морфологик бирлик орқали нутқ субъектининг шахсга нисбатан ижобий баҳо муносабати ҳам акс этади:
Ухла, жоним эркам,
Ухла, кўзим нури,
Қўзичоғим, кўзларингни юм. («Шарқ эртаги»)
Ушбу шеърий парчадаги қўзичоғим сўзи метафорик қўлланиш саналиб, шахсга нисбатан мурожаатни англатган. Бу ўринда -чоқ аффикси орқали эркалаш, суйиш маънолари ифодаланиб, нутқ субъектининг ижобий баҳо муносабати ҳосил қилинган;
г) -чиқ аффикси от туркумига мансуб сўзларга қўшилиб кичикликни бўрттиради. Масалан: Абдусалом –Ў, мен тўй қилмоқчиман, тўйчиқ эмас. Эл –юртнинг ошини еган одамман. («Олтин девор»)
Ушбу гапда тўйчиқ сўзига қўшилган -чиқ аффикси ўзакдан англашилган воқеликнинг тор доирада ўтказилишини, яъни кичик тўй маъносини ифодалашга хизмат қилган. Бу ўринда ушбу аффикс орқали сўзловчининг камситиш, мазах қилиш каби субъектив муносабатлари шу сўзнинг коннотатив маъноси сифатида юзага чиққан.
Ўзбек тилида жуда ҳам каммаҳсул, аммо кичрайтиш-эркалаш оттенкасига эга бўлган -кай, -ка аффикслари ҳам мавжудки, уларга ҳам Э.Воҳидов ижодидан мисоллар келтириш мумкин:
Эй, сиз менинг ереванлик дўстларим,
Қора кўзли болакайлар хуш қолинг. («Хайрлашув»)
Ушбу шеърий парчада қўлланган -кай аффикси орқали болаларнинг кичик­лиги бўрттирилган. Шу билан бирга, бу аффикс орқали нутқ субъектининг эркалаши, суйиши каби баҳо муносабати ҳам акс этиб, прагматик хусусият касб этади.
Э.Воҳидов –ка аффиксидан ҳам кичрайтириш маъносини ҳосил қилишда фойдаланган: