Ва ўрта махсус

Бадиий услубнинг грамматик хусусиятларига назар ташласак, бадиий матнда таъсирчанликни оширишда морфологик воситалар алоҳида ўрин тутади. Морфологик воситалар ичида коннотатив маънони ҳосил қилувчи махсус сўз шакллари, мустақил ва ёрдамчи сўзлар, махсус аффикслар муҳим аҳамиятга эга.
Шунингдек, грамматик шаклнинг барча кўринишлари – шева ва тарихий вариантлари ҳам асар мавзуси талаби билан қўлланаверади. Масалан:
Дунё бўлди чаманим маним,
Ўзбекистон ватаним маним.(А.Орипов)
Бадиий нутқ услубида сўз туркумларини қўллашда ҳам ўзига хосликлар мавжуд. Масалан, сифатларнинг ишлатилиши бадиий нутқда от ва олмош каби фаолдир. Олмошлардан кишилик ва кўрсатиш олмошларининг қўлланиши маҳсулдордир. Сонлар одатда аниқ маъноларни англатиши билан бирга маъноси кенгайган ҳолда ҳам қўлланади. Ундов ва тақлид сўзлар ҳам бадиий услубда учраши характерлидир.
Бадиий услуб синтактик хусусиятлари билан ҳам бошқа услублардан фарқланади. Шу соҳада махсус тадқиқот ишини олиб борган А.Абдуллаев синтактик воситалардан синтактик градация, синтактик синонимия, боғловчиларнинг махсус қўлланиши, антитеза, монолог, сукут, инверсия, такрорий гаплар, риторик сўроқ кабиларнинг матн таъсирчан­лигини ифодалашга хизмат қилишини қайд этади².
М.Йўлдошев эса ўзбек тилида бадиий матнда актуаллашадиган синтактик воситаларнинг қуйидаги турларини фарқлашни тавсия этади: синтактик параллелизм, эмоционал гап, риторик сўроқ гап, инверсия, эллипсис (антиэллипсис), парцелляция, атов гаплар (сегментация), градация, оксюморон, (ғайриодатий бирикмалар), антитеза (синтактик конструкцияларда), фарқлаш, ўхшатиш, сукут, улаб кетиш, коррекция³.
Бадиий нутқ услубида дарак, сўроқ, буйруқ гаплар матн синтаксисининг ажралмас қисмини ташкил қилади. Ундов гаплар ҳам бадиий нутқ услуби учун характерлидир. Улар китобхонга эстетик таъсир ўтказишда ёзувчи қўлида кучли қурол ҳисобланади.
Бадиий нутқ услубида қўшма гапнинг барча турлари аралаш ишлатилади.
Булардан ташқари бадиий асарларда метафора, метонимия, синекдоха, вазифадошлик, жонлантириш (ташҳис), апострофа (жонсиз нарсаларга жонлидек мурожаат қилиш), муболаға (бўрттириш), литота (кичрайтириб бўрттириш), ўхшатиш (ташбеҳ), тарсеъ (устма-уст қофияланиш), тазод (қаршилантириш), талмеҳ (ўтганларни ёдга олиш), сифатлаш (эпитет) кабилардан унумли фойдаланилади.