Va qayta ishlashni tashkil etish kafedrasi

001.004.012.BMI. 2013 y. 

 

---

 

70

hisoblanadi.  Iste’mol  uchun  mevalar  yetilganlik  belgilaridan  utib  ketgan 

hisoblanadi.  Ularning  eti  bushashgan  (olmalarniki  -  unsimon  yoki  qoraygan, 

noklarniki  -  unsimon  yoki  suyulgan,  shaftoli,  urik,  olxuri,  olcha,  giloslarniki  - 

suyulgan,  pustlogi  ochilsa,  okib  chikib  ketadi  va  xokazo.  Tobidan  utib  ketgan 

meva  va  sabzavotlarda  yokimsiz  xid,  meva  etida  bushliklar  paydo  bo’ladi.  Utib 

ketganlik  odatda  biologik  yetilish,  ya’ni  urug’larning  muayyan tarzda  yetilishidan 

dalolat  beradi.  Ba’zan  mevalar  biologik  jixatdan  yetilgani  xolda  iste’mol  qilish 

uchun  yaroqli  bo’lishi  ham  mumkin.  Meva  va  sabzavotlarning  yetilish  darajasi 

xakida ularning tashki kurinishi (avvalo, rangi), ichki to’zilishi, ta’miga qarab baho 

beriladi. 

Standartlarga  ko’ra  yangi  o’zilgan  bodring,  tarvo’z  va  kovunlar 

baklajonlarga  ularning  ichki  to’zilishini,  binobarin,  mahsulotning  yetilish 

darajasini  tavsiflaydigan  sifatlar  ko’rsatkichi  nazarda  tutilgan.  Bunday 

standartlarga  ichki  xolatini  tekshirish  uchun  kesib  kurishga  ruxsat  qilinadigan 

(zarur bo’lganida) mevalar sonining me’yori joriy etilgan. 

Standartlar  meva-sabzavot  mahsulotlarini  bir  o’lchamga  keltirish,  ya’ni 

o’lchamlari  bo’yicha  navlashga  nisbatan  muayyan  talablarni  nazarda  tugadi. 

O’lchamiga ko’ra bir xil mahsulot yengil va tez kadoklanadi: uning tashilishi kam 

xarajat  va  sarflar  bilan  bog’dikdir.  Bir  xil  o’lchamdagi  meva  va  sabzavotlar 

birmuncha jalb etuvchi tovar kurinishiga ega bo’ladi. Mahsulotlarining o’lchamiga 

ko’ra  yakin  turkumlari  ko’prok  bir  xildagi  xususiyatlarga  ega  bo’ladiki,  bu  ularni 

saqlash va ko’zatib turishni yengillashtiradi. 

Sanoatda  kat’iy  ishlash  uchun  yetkazib  beriladigan  mahsulotlarga 

standartlarda  texnologik  xususiyatini  tavsiflaydigan  asosiy  moddanning  tarkibiga 

(o’zumda qand, kartoshkada kraxmal, pomidorda kuruk  moddalar va xokazo) doir 

bazis ko’rsatkichi belgilanadi. 

Meva-sabzavot  mahsulotlarining  ko’p  turlari  tez  bo’ziladigan  bo’lganligi 

sababli  standartlarda  tayyorlov  joylarida  va  o’zok  mosafaga  tashilganidan  so’ng 

ayrim  sifat  kursatgichlariga  turli  talablar  belgilangan.  Agar  tayyorlov  joylarida 

Bajardi 

Rahbar 

Yusupov A 

Mustafaev R