Va O‘Rta maxsus ta’lim vaziRligi

Ikkinchi bob
.
madaniyatning asOsiy sOhalaRi
ruhi bilan sug‘orilgan bo‘ladi. Lekin san’at asarlarida ilohiylik ramzlari bevosita 
dunyoviylikni aks ettirishi ham mumkinligi isbotlangan. San’at asari qaysi dinga 
mansub ijodkor tomonidan yaratilgani ham muhim ahamiyatga molikdir.
San’at va falsafa aloqadorligi mavzularning o‘zaro yaqinligida namoyon 
bo‘ladi. Zero, inson hayoti mazmunini, qismat va baxt-saodatni anglash, in’ikos 
etish bilan bog‘liq muammolar san’at uchun ham, falsafa uchun ham asosiy 
mavzudir.
San’atkorlar bir vaqtning o‘zida ham mutafakkir, yaqqol buyuk faylasuf 
ko‘zga tashlanadi bo‘lganliklari tufayli ham san’at bilan falsafa o‘rtasidagi 
bog‘liqlik yaqqol. Bunga Ibn Sino, Forobiy, Yusuf Xos hojib, Navoiy, Ulug‘bek, 
Bobur, Mashrab, Ahmad Donish, Mahmudxoja Behbudiy, Abdurauf Fitrat, 
Oybek va boshqa ijodkorlar hayoti va ijodi misol bo‘la oladi.
San’at va falsafa aloqalari xilma-xil ko‘rinishlarga egadir, san’at inson 
mohiyatini falsafa orqali izohlamaydi, balki san’at asarlarida shaxs haqidagi 
qarashlar hayotni badiiy anglash jarayonida, ijodkorning boy ijtimoiy tajribasi 
asosida shakllanadi.
hozirgi davrda san’atni o‘ziga xos «falsafiylashtirish», voqelikni badiiy 
tasvirlashni falsafiy fikr-mulohazalar bilan «boyitish»ga intilish kuzatilmoqda, 
bunda san’at bilan falsafa hamkorligi yangi mazmun kasb etmoqda. Masalan, 
Abdulla Oripov, erkin Vohidov, Shukur Xolmirzayev, O‘tkir hoshimov, Tog‘ay 
Murod asarlari o‘zining badiiy yuksakligi, falsafiy fikrlarga boyligi bilan ajralib 
turadi. San’atning ijtimoiy mazmuni xalqchillik tushunchasi orqali namoyon 
bo‘ladi. Xalqchillik tushunchasi san’at ravnaqining bir qator yo‘nalish va 
tomonlarini tavsiflashga yordam beradi. Mazkur yo‘nalishlardan ilk bor xalq 
ijodi ajralib chiqqan. Xalq yaratgan badiiy faoliyat turlari va ko‘rinishlari majmui 
xalq ijodini tashkil etadi. Xalq og‘zaki ijodi, xalq musiqasi, xalq raqslari, xalq 
amaliy san’ati, xalq badiiy hunarmandchiligi, xalq me’morchiligi va boshqalar 
xalq amaliy san’atining ko‘p tarqalgan ko‘rinishlaridir.
San’atda xalqchillik ruhi haqqoniylik ruhi bilan hamohangdir. haqqoniylik 
hamma vaqt xalqchillik mazmuniga ega bo‘ladi, chunki haqqoniylik 
xalqning maqsad-intilishlariga mos keladi, uning ma’naviy ravnaqi va 
axloqiy barqarorligini ta’minlashga xizmat qiladi. Demak, xalqchillik bilan 
haqqoniylik o‘zaro chambarchas bog‘liqdir. San’atning xalqchilligi unda 
umuminsoniy qadriyatlar qay tarzda aks etishi bilan bog‘langan. San’atkor 
ijodida umuminsoniy qadriyatlar, insonparvarlik ruhining barqaror bo‘lishi 
1
I. A. Karimov. O‘zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. 241—242.

---

100
madaniyatshunOslik asOslaRi
ijodkorning xalqchilligini belgilaydigan asosiy mezondir.
San’at asarlarida ifodalangan umuminsoniy va milliy qadriyatlar 
mushtarakligi mustaqil O‘zbekiston madaniyati ravnaqiga o‘z ta’sirini 
o‘tkazib kelmoqda. Shuning uchun san’atning g‘oyaviy-badiiy salohiyatini 
inson tarbiyasiga yo‘naltirish, «yoshlarga ibrat bo‘ladigan barkamol insonlar, 
zamonaviy qahramonlar timsolini yaratish» uning asosiy vazifasidir
1 
.