Va o rta maxsus

son in ing oshishi bilan o'qish nar\i ham pasayadi. Masofadan c'qitishda asosiy e'tibor

o'quv-uslubiy materiallarai tayyoiiashga qaratiladi. Chunki o'quv-uslubiy

materiallarning sifati masofadan o'qitish sifatining eng asosiy omillaridan biridir.

O'quv uslubiy material qanchalik tushunarii va batafsil bo'lsa, shunchalik u

o'quvchiga foydali bo'ladi.

Masofadan o'qitish uslubiy materiallari quyidagilardir:

• darslik;

• audio va video darsliklar;

• on-layn darslar (internet sahifa);

• elektron kutubxonalar;

• testlar;

• multimedia-elektron darsliklar.

Hozirgi kunda respublikamizda ham masofadan o'qitish uslubiy materiallari

elektron kutubxonalar, elektron darsliklar, on-layn darsliklardan ayrim faularni

o'qitishda foydalanilmoqda.

Multimedia darslik o'zida ko'pgina ma'iumotlarni mujassamlash bilan birga,

bu ma'iumotlarni ekranda namoish etadi, hamda ovoz yordamida izohlaydi.

Multimedia darslikning xususiyati u voqea va ma'iumotlarni yaqqol aks ettiradi.

Ya'ni multimedia voqea va ma'iumotlarni hayotiylashtiradi. Bu matn, videotasvir,

multiplikatsiya, ovoz va musiqa yordamida amalga oshiriladi.

Masofadan o'qitishda venual kutubxonalar, sputnik orqali

videokonferentsiyalar, darslar, internet yordamida muloqot va informatsiya olish

47

---

imkoniyatlari paydo bo'ladi. Bu esa o'quvchi uchun maxsus o'qish doirasini beradi.

O'quvchining fanni o'zlashtirish tezligi va sifati keskin yaxshilanadi.

Masofadan o'gilish iste'molchilari quvidagilardan iborat:

• o'quvchi va talabalar;

• ishlab chiqarishdan ajralmagan holda o"qishni davom ettiruvchilar:

• boshqa o'quv yurtlarining o'qituvchilari:

• mustaqil malakaoshiruvchilar.

Masofadan o'qitish moddiy bazasi quyidagilarni o'z ichiga oladi:

• axborot saqlash markazlari;

• o'quv muassasaiarining kompyuter sinflari:

• fovdalamivchilarning uy kompyuterlari:

• aloqa vositalari;

• uskuna va xizmat ko'rsatuvchilar joylashtirilgan maxsus binolar;

• multimediani tayyorlash vositalari (vidcomagnitafon, videokamera, skaner va

hokazo).

Masofadan о 'qitish mualliflari:

• masofadan o'qitish material larini tayyorlovchi professional dasturchi

(programmist)lar;

• multimedia vositalarini tayyorlovchi mutaxassislar;

• fan o'qituvchilari:

• laboratoriya ishlari bo'yicha mutaxassislar;

• matematika. chizmachilik va boshqa kompyuter tarmoqlari bo'yicha

professional dasturchilar;

• masofadan o'qitish bo'yicha uslubchilar, huquqshunoslar va boshqa

mulaxassislar.

Masofadan о 'qitish metod va shakHari:

elektron darsliklar va ma'ruza matnlari, laboratoriya ishlari;

masofadan bajariladigan testlar va boshqa nazorat topshiriqlari;

elektron ma'lumotnomalar bazasi;

48

• ekskursiya vaamaliyotlar;

• video va foto materiallar;

• diplom ishi, kurs ishi himoyalari, konferentsiyalarning video ko'rinishlari;

• masofadan mutaxassis konsultatsiyalari.

Masofadan o'qitish - o'qitishning sirtqi shakliga o'xshab ketsa-da, undan bir

muncha farq qiladi. Masofadan o'qitish shakli sirtqi ta'lim singari o'quvchi va

o'qituvchi o'rtasidagi bevosita uchrashuvning yo'qligi bilan tavsiflansa-da, ta'lim

muassasa va o'quvchi orasidagi aloqa va teskari aloqa vositalari va metodlari bilan

sirtqi ta'limdan farq qiladi.

Sirtqi ta'lim biroraniq mutaxassislikni ma'Ium o'quv rejasi orqali olishni taklif

qiladi. Masofadan o'qitishda o'quvchi birorta mutavassislikni olishni maqsad qiiib

olmay, birorta kurs yoki kurslar tizimini tanlab olishi ham mumkin.

Sirtdan o'qilishda umumlashgan ma'ruzalarni tinglash, laboratoriya amaiiy

mashg'ulotlarini bajarish, yakuniy nazoratlami topshirish uchun sessiyaga

o'quvchilami yig'ish rejalashtiriladi. Masofadan o'qitishda bunday sessiyalar

rejalashtirilmasligi mumkin. Ayrim hollardagina yakuniy nazoratlar topshirishda

o'quvchilar o'qituvchilari bilan uchrashishadi.

Ba'zi fanlar bo'yicha masofadan o'qitishni to'liq qo'llab bo'lmaydi. Masalan,

klinikada ishlamasdan vrach bo'Iish, qazish ishlarida qatnashmasdan turib arxeolog

bo'lish mumkin emas. Birorta texnik qurilmalarning konstruktsion tuzilishini

ularning tabiiy ob'ektiari yoki maketlarida ma'Ium o'quv ishlarini bajarmasdan turib

o'rganib bo'lmaydi.

Masofadan o'qitishda ta'lim muassasasi va o'quvchi orasida kompyuterlararo

aloqaning yoki telekommunikatsion aloqaning mavjudligi katta rol o'ynaydi. Bu

masofadan o'qitishning sifatini yana ham oshiradi. Kompterlar va

telekommunikatsiya vositalarining birgalikda qo'llanishi adabiyotlarda kompterli

telekommunikatsion texnologiyalar deb atashadi.

Masofadan o'qitishning muvaffaqiyatli tarzda amalga oshirilishi uchun

quyidagilar ta'minlanishi shart:

С o'quv ma'lumotlarining o'quvchilarga o'z vaqtida etkazilishi;

---

D o'qituvchi bilan teskari aloqaning mavjudligi;

П masofadan turib jamoa bo'lib ishlash imkoniyatining mavjudligi.

Hozirgi qo'llanilib kelayotgan masofadan o'qitish amaiiyoti. asosan, 6 ta

modeldan foydalanishga asosiangan (Baxromov A.):

1. Eksternet shaklida o'qitish. Bunda qandaydir sabablarga ko'ra o'quv

muassasasiga qatnay olmaydigan o'quvchilarning bilimini imtihon yoki sinov

taiablari darajasida sinab ko'rish nazardatutiladi.

2. Bitta o'quv rnuassasasi nesiizida o'qitish. Bunda o'qitish yangi axborot

texnologiyalarini qo'llagan holda sirtqi shaklda yoki masofadan turib amalga