Va muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi navbahor tumani kasb-hunar maktabi "tasdiqlayman"

3.4-rasm. Shudgorni sidirgasiga ishlash kultivatori:

1-old brus; 2-ketingi burchaklik; 3-o’rnatgich; 4-gryadillarni ko’tarish shtangasi; 5-tishli shayba va bolt; 6-gryadil; 7-gryadilni osish skobasi.
Yangi o’quv materiali bayoni:
yANGI Mavzu: Tuproqqa yuza ishlov berish mashina


Reja:

1 Tuproqqa ekish oldidan ishlov berish va unga qo'yilgan agrotexnikaviy talablar

2.Kultivasiya. Boronolash. Molalash.

3.Agregatlar tuzish va ularni ishga tayyorlash.

4.Texnika qavfsizligi.

(2.4-ilova)

Nazariy darsning asosi bayon qilinadi.
Diskli qurollarning tuzilishi va vazifasi. Diskli ish organlari plug, lushilnik, borona va kultivatorlar, ya’ni tuproqqa ishlov beruvchi qurollarning deyarli barcha turlariga o‘rnatiladi. Bulardan t ashqari, seyalkalar ning bir diskl i soshni gi, kartoshka ekkichlarning zagortachlari ham sferik disklardan yasaladi. Disklar ish jarayonida mashina yoki qurol ramasi bilan birgalikda ilgarilanma harakat qilishdan tashqari, tuproqqa ishqalanis hisobiga aylanma harakatda ham bo‘ladi. Lushilnik va borona disklari gorizontal o‘qlarda joylashgan. 11-rasm. Borona tishlarini joylashtirish. Borona va lushilniklarda, asosan, di sklarning yo‘nal i sh burchagi a, ya’ni agregatning harakat yo‘nalishi bilan disk joylashgan tekislikning gorizontal izi orasidagi burchak rostlanadi ishlatiladi. Diskli boronalarning ishchi organi sferik disk yoki aylanasida tishlar yasalgan sferik diskdan iborat (3.2-rasm). Disklar umumiy valga vtulkalar vositasida batareya shaklida ўrnatiladi. Bir batareyada 4-11 dona disk bўladi. xar kaysi izni ikki marta yumshatish uchun ketma-ket joylashgan batareya disklari tuprokni ўng va chap tomonga suradigan kilib ўrnatiladi (3.3-rasm).Boronaning bir tomonga surilib ketmasligi uchun batareyalar bўylama o’kka nisbatan simmetrik ўrnatiladi. Bunda

boronaning chap va o’ng tomondagi batareyalari tuprok reaksiyalarini muvozanatlaydi. Diskli borona bilan tuprokni yumshatish chukurligi disklarning yўnalish burchagi ni 10-200 atrofida o’zgartirib rostlanadi.

Paxtachilikda BDT-2,2 tirkalma va BDT-3,0 yarimўrnatma oxir diskli boronalar 4 va 5 klass traktorlari bilan ishlatiladi.

Agregat harakatlanganda sferik disk tuproqni yuqoridan pastga qarab qirqadi, qirqilgan palaxsani ishqalanish kuchi hisobiga o‘z sirti bo‘ylab yuqoriga ko‘taradi, uvalab ag‘daradi. Diskning radiusi bo‘ylab turli nuqtada tuproq turli tezliklarda (markazdan uzoqlangan sari tezlik osha boradi) sirpanganidan yaxshi uvalanadi; disk tig‘i aylanganda tuproqni sirpanib qirqqanidan egat tubi zichlanmaydi Ish jarayonida plugni gorizontal tekislikda haydalmagan dala tomonga burishga, vertikal tekislikda esa, tuproqdan chiqarishga intiluvchi katta reaksiya kuchlari paydo bo‘ladi. Shuning uchun diskli pluglar og‘ir qilib yasaladi, tayanch g‘ildiragi gorizontga 60—70° qiyalantirib o‘rnatiladi, yumshatgich-stoykaga dala taxtas (stabilizator) o‘rnatiladi. Disklar yopishgan loydan tozalagich yordamida tozalanadi Dala lushilniklar ang‘izni 8—10 sm gacha chuqur yumshatgich uchun ishlatiladi. Sanoatimizda ËÄÃ-5 (L—lushilnik, D— diskli, G-gidravlik boshqariladi, qamrash kengligi 5 m) ËÄâ-10 va ËÄÃ-15 diskli tirkalma lushilniklar ishlab chiqariladi. Ularning ish organlari diametri 450—610 mm li sferik disklardan iborat. 8—10 ta sferik disk umumiy kvadrat kesimli o‘qda bir-biridan 170 mm oraliqda joylashtirilib disklar batareyasi (seksiyasi) hosil qiladi. Valda disklar va kerish vtulkalari gaykalar bilan siqiladi. Ikkita

vtulkaga o‘rnatilgan sirpanish podshiðniklariga batareyaning ramkasi biriktiriladi. Disklarni tuproqqa botirish uchun qurol ustiga ballast o‘rnatiladi yoki prujinali shtanga va gidrosilindrdan foydalaniladi. Disklarning yo‘nalish burchagi a = 10—35° bo‘lib, uni har 5° dan trostlash mumkin. Disk sferik bo‘lganidan yo‘nalish burchagi kattalashishi bilan tuproqning umumiy qarshiligi va vertikal reaksiya kuchi ham oshib, diskni chuqurlatishga intiladi. Shuning uchun a burchagi kattalashganda diskning qamrash kengligi va ishlash chuqurligi ham oshadi, tuproq to‘laroq ag‘darilib, yaxshi uvalanadi. Harakat vaqtida tuproqning reaksiya kuchi ta’sirida aylanadi. Diskli lushilniklarning ish tezligi 10 km/soat, 1 m qamrash kengligiga 190—250 kg massasi to‘g‘ri keladi. Òortishga qarshiligi 1,4—2,5 kH/m. Diskli boronalar botiq sferik disklar bilan jihozlangan. Disk tig‘i charxlangan. Ish vaqtida borona tuproq palaxsalarini qirqadi maydalaydi

Chizel va kultivatorlar shudgorni 25 sm gacha chuqur yumshatish uchun mo‘ljallangan. Bular tuproqni yumshatish bilan bir qatorda begona o‘tlarning ildizini qirqadi; qatorlab mineral o’g‘it solishda ularga o’g‘itlash apparatlari o‘rnatiladi.

Kultivatorlar vazifasiga qarab dalalarni sidirgasiga yumshatish (3.4-rasm) va qator oralariga ishlov berish ( chopiq ) kultivatorlari (3.5-rasm) deb ataladi.Chopiq kultivatori seksiyasining ishchi organlarini g’o‘za qator oralarida joylashtirish sxemasi 3.6-rasmda tasvirlangan.

Bir tomonlama yotik kesish panjalari - pichoqlar (3.7-rasm,a) begona o‘tlarni ildizidan

tuproqni 6-8 sm chuqurlikda yumshatish uchun ishlatiladi. Pichoq gorizontal tix va vertikal jaxdan iborat. Vertikal jax ishlov berishda o‘simlik nixollarini tuproq bilan ko‘milishdan saqlaydi.

Pichoqning qamrash kengligi Vk85, 120, 150 va 165 mm, jaxning balandligi Nk172 mm. Tix bilan jax orasidagi burchak k28-320, tix tekisligini dala betiga nisbatan o‘rnatish burchagi (uvalash burchagi) k150. O‘qyoysimon panjalar ikki xil: yotiq kesuvchi va universal bo‘ladi. Yotiq kesuvchi o‘qyoysimon panjalarining qamrash kengligi Vk145, 150, 260 mm; qanotlarining ochilish burchagi 2 k60 yoki 700; uvalash burchagi k16-180; panja ko’kragining ko‘tarilish burchagi k9-100; qanotlarning kengligi bk40-80

mm; b1k2/3b Universal o‘qyoysimon panjalarda: k28-300; k13 yoki 160; 2 k60 yoki 650; qamrash kengligi Vk220, 270, 330 mm (3.7-rasm,b).

Yumshatish panjalari uch xil: iskanasimon (3.7-rasm,d), aylanma (3.7-rasm,g) va nayzasimon (3.7-rasm,d) bo‘ladi. Iskanasimon panja uchining oldinga chiqishi Lk110 va 205 mm, radiusi Rk123 va 250 mm, k400;

Vk20 mm; Nk330, 360, 440 mm.Aylanma va nayzasimon panjalar chizellarga o‘rnatib, shudgorni 25 sm gacha chuqur yumshatishda ishlatiladi.Bularda Vk45-60 mm; 2 k60 -700; Rk200, 260 mm Hk260 mm; panjani dala betiga nisbatan o‘rnatish burchagi k25-450.