o‘rtacha qiymati qo‘shiladigan to‘lqinlar amplitudalarining
kvadratlari yig‘indisiga teng bo‘ladi:
Bu holda fazalar farqining o‘rtacha qiymati nolga teng bo‘lishi
kerak:
Yuqoridagi qonuniyatlar shunday xulosaga olib keladi: har bir
nuqtadagi natijaviy tebranish energiyasi barcha nokogerent
to‘lqinlar energiyalarining yig‘indisiga tengdir.
Agarda manbalar to‘lqinlarining chastotalari teng bo‘lsa,
u holda, fazalar farqi, vaqtga bog‘liq bo‘lmagan, o‘zgarmas
kattalik bo‘ladi
Chastotalari bir xil va tebranishlari o‘zgarmas fazalar farqiga
ega bo‘lgan to‘lqinlar
kogerent to‘lqinlar
deb ataladi. Kogerent
to‘lqinlar uchun, qo‘shiladigan tebranishlar fazalar farqi faqat
kattalikka bog‘liq bo‘ladi va bu
geometric yoki optic yo’llar farqi
deb ataladi.
Va bu quyidagi ifoda
Kogorent to’lqinlar
uchun o’rinli.
Interfrensiya hodisasi tabiati har qanday bo’lgan to’lqin
jarayonlarga hosdir. Binobarin bu hodisa yorug’lik to’lqinlarida
ham kuzatiladi.
Mehanik to’lqinlar kabi yorug’lik to’lqinlari o’zaro
kogorent bo’lgandagina , ya’ni tebranish chastotalari teng
fazalar farqi vaqt o’tishi bilan o’zgarmas qoladigandagina
,ularning qo’shilishidan interfrensiya kuzatiladi. Buning uchun
to’lqin manbalari kogorent bo’lishi kerak. Biz yuqorida ikkata
to’lqinni qo’shilishidan interfrensiya hosil bo’lishini bildik endi
biz interfrensiyani max lik va min lik shartkarini yorug’lik
intensivligi orqali ko’rib chiqamiz .
Yorug’lik oqim zichligining vqat bo’yicha o’rtacha qiymati,
ya’ni
to’lqinning
tarqalish
yo’nalishiga
perpendikulyarmaydonchaning yuza birligi orqali o’tadigan
yorug’lik oqimining vaqt bo’yicha o’r-tacha qiymati fazoning
berilgan nuqtasidagi yorug’likintensivligi
deb yuritiladi.Yorug’lik intensivligi I harfi bilan belgilanadi .
Intensivlik yorug’lik amplidudasining kvadratiga proporsional
bo’ladi.
I
A
2
Bu holni e’tiborga olib quyidagi formulani yozamiz:
Bunda:
I
–natijaviy maydon intensivligi , I
1
va I
2
lar mos
ravishda 1- va 2- manbalardan kelayotgan yorug’lik
intensivliklari. Formuladan ko’rinib turibdiki fazoning qaysi
nuqtalari uchun
bo’lsa o’sha joylarda I>(I
1
+I
2
)
bo’ladi; qaysi nuqtalarida
bo’lsa , o;sha joylarda
I<(I
1
+I
2
) bo’ladi.
1.Agar
bo’lsa , u vaqtda :
I
1
=I
2
bo’lgan xususiy holda esa I=4I
1
bo’ladi , ya’ni M nuqtada
Intensivlik max qiymatga erishdi . Bu hol:
Bo’lgan vaqtda amalga oshadi . Bu ifodadan to’lqinalrning optic
yo’llarining farqi:
Ekanligi
kelib
chiqadi.
Ushbu
ifoda
interfrensiyaning
maksimumlik sharti deb ataladi va quyidagicha ta’riflanadi: agar
to’lqinlar ustma- ust tushgan nuqtada optik yo’llar farqi to’lqin
uzunliklarining butun son marta yoki yarim to’lqin
uzunliklarining juft son marta olinganiga teng bo’lsa , intensivlik
maksimal bo’ladi .
2.Agar
bo’lsa , u vatqda :
I
1
=I
2
bo’lgan xususiy holda I=0 bo’ladi. Bu hol:
Bo’lgan vaqtda amalga oshadi . Binobarin , yorug’lik
to’lqinlarining optic yo’llaring farqi:
Ekanligi kelib chiqadi. Ifoda interferinsiyaning minimumlik
shartini aniqlaydi .Demak, agar to’lqinlar ustma-ust tushgan
nuqtalarda optik yo’llarning farqi yarim to’lqin uzunliklarining
toq son marta olinganiga teng bo’lsa , intensivlik minimal qiymat
ga erishadi.
Xulosa
Men bu mavzuni o’rganishda quyidachi xulosa oldim:
Agarda,
muhitda bir vaqtda bir nechta to‘lqinlar tarqalayotgan bo‘lsa, u
holda muhit zarrachalarining natijaviy tebranishi har bir
to‘lqinning
alohida
tarqalishiga
bog‘liq
zarrachalar
tebranishlarining geometrik yig‘indisidan iborat bo‘ladi. Shu
sababli, to‘lqinlar bir-birlarining ustlariga tushadilar.
Kogerent
to‘lqinlarning bir-birining ustiga tushushi fazaning ayrim
nuqtalarida muhit zarrachalari tebranishlarining turg‘un
kuchayishiga va boshqa nuqtalarida tebranishning susayishiga
olib keladi. Bu hodisa tebranishlarning interferensiyasi deb
ataladi. Interferensiya faqatgina to’lqinlar o’zaro kogorent
bo’lgandagina , ya’ni tebranish chastotalari teng fazalar farqi
vaqt o’tishi bilan o’zgarmas qoladigandagina kuzatiladi.
Foydalanilgan Adabiyotlar:
1. Q.P.Abduraxmanov, V.S.Xamidov, N.A.Axmedova. FIZIKA.
Darslik. Toshkent. 2018 y.
2.
https://t.me/EstudyUz.
Do'stlaringiz bilan baham: |