Va adabiyoti universiteti

 O„tilgan mavzuni so„rash

 

―Sonlar tilga kirganda‖ metodi orqali o‗tilgan mavzu yuzasidan savollar beriladi. 

Sonlar orqasida savollar yozilgan bo‗ladi: 

1.

 

O‗tkir Hoshimov hayoti haqida nimalarni bilasiz? 

2.

 

Yozuvchining qaysi romanlarini o‗qigansiz? 

3.

 

―Ikki eshik orasi‖ romanida qanday g‗oya ilgari suriladi? 

4.

 

O‗.Hoshimovning dramalarini sanang. 

                                                                           

3-ilova

 

Yangi mavzu bayoni 

      ―Alpomish‖  dostoni  qadimiy  qahramonlik  eposining  yorqin  namunalaridandir. 

Epik  mazmunning  qahramonlik  xarakteriga  ega  bo‗lishi  uning  bosh  xususiyati 

hisoblanadi.  Chunki,  dostonning  butun  mohiyati  va  asosiy  yo‗nalishini  ana  shu 

xususiyat  belgilaydi.  V.G.Belinskiyning  ta‘kidlashicha,  ―xalqning  go‗daklik 

---

77 

 

zamonlarida  uning  hayoti  ko‗proq  botirlikda,  qahramonlikda  ifodalanadi‖.  Shuning 

uchun ham qadimiy qahramonlik eposi ―xalqning faqat go‗daklik davrlarida … uning 

kuch-qudrati  va  toza  faoliyati  faqat  qahramonlik  g‗alabalarida  ko‗ringan 

zamonlardagina paydo bo‗lishi mumkin‖. 

     Ko‗chmanchilik  hayoti  va  patriarxal-urug‗chilik  munosabatlari  bir  darajada 

saqlanib  kelayotgan  zamonlarda  yaratilgan,  jamiyat  va  inson  hayoti  masalalarini 

o‗ziga  xos  reallikda-  qahramonlik  va  go‗zallik  haqidagi  xalq  ideallari  doirasida 

kuylagan  ―Alpomish‖  dostoni  ham  turkiy  xalqlar  patriarxal  hayotidagi  ―epik 

bosqich‖ning poetik ko‗zgusidir. Doston bir qancha turkiy va ularga yaqin yashagan 

ayrim  turkiy  bo‗lmagan  xalqlar  doirasida  juda  keng  tarqalgan.  Uning  o‗zbek, 

qoraqalpoq, qozoq, oltoy versiyalari doston holida; tojik, tatar, boshqird, O‗rta Osiyo 

arablari versiyalari ertak va rivoyatlar tarzida mashhurdir. O‗rta asr o‗g‗uz eposining 

muhim yodgorligi ―Kitobi Dada Qo‗rqut‖ tarkibidagi ―Bamsi Bayrak‖ asari o‗zining 

sujeti  va  kompozitsion  qurilishi  jihatidan  ―Alpomish‖  dostoniga  juda  ham  yaqin 

turadi. 

   ―Alpomish‖ dostoning o‗zbek shoir va baxshilari tomonidan kuylanib kelgan  va 

folklorshunoslikka yozib olingan 30 dan ortiq varianti bor.  Ana shu varintlari orasida 

eng  mukammali  va badiiy jihatdan  pishiq  ishlangani  Fozil Yo‗ldosh  o‗g‗lidan  yozib 

olingan  variantdir.  Bu  variant  1939-  yilda  Hamid  Olimjon  so‗zboshisi  bilan  chiqdi. 

Turkman,  qozoq,  qoraqalpoq  va  boshqa  xalqlarda  ham  ―Alpomish‖  dostoning  turli 

variantlari  bordir.  ―Alpomish‖  dostonining  kurtaklari,  patriarxal  qabilalar  hayotiga 

borib taqaladi. Dostonda ibtidoiy jamoa tuzumining yemirilishi, sinfiy ziddiyatlarning 

chuqurlashuvi, 

qabila 

kambag‗allarining 

qul 

qilinishi 

hamda 

feodal 

munosabatlarining shakllanishi tasvirlangan. Ilmiy adabiyotlarda «Alpomish» dostoni 

XVI asrda to‗la shakllangan deb ko‗rsatiladi. 

    ―Alpomish‖  dostonining  sujet  sostavi  va  asosiy  motivlariga  diqqat  qilsak,  unda 

patriarxal-urug‗chilik  munosabatlari  va  shu  hayot  tarzini  tasvirlash  asosiy  o‗rin 

tutadi. Qolaversa, unda ayrim urug‗ oqsoqollarining hukmronlikka intilishidan iborat 

rivojlanmagan feodal  munosabatlar tasviri ham mavjud. Dostonda aks  etgan bunday 

---

78 

 

ijtimoiy  hayot  elementlari  uning  yaratilish  tarixini  belgilash  uchun  muhim 

ahamiyatga ega.  

           Slayd ko‗rinishida yangi mavzuga oid ma‘lumotlar taqdim etiladi. 

 

 

                       

                                                                    

                                                                                

---

79 

 

                                                                                             4-ilova 

Alpomish dostonining Safar baxshi tomonidan kuylangan variant audio shaklida 

eshittiriladi(mp3)    

                                                                                                                  5-ilova 

―Tushunchalar tahlili‖ metodi 

                                                                      

1-guruh