V. V. Mayskiy

Pipekuroniy
(arduan) ta‘sir davomiyligi bilan farq qiladi - 2 soat atrofida . 
Vekuroniy
(norkuron) Nojoʻya ta‘sirlari nisbatan kam ta‘sir davomiyligi 30-min. 
Mivakuriy
10-20 min ta‘sir koʻrsatadi, qon plazmasi xolinesterzasi bilan gidrolizlanadi 
(butirilxolinesteraza;soxta (yolgʻon) xolinesteraza, psevdoxolinesteraza). 
Atrakuriy 
15-30 min ta‘sir koʻrsatadi, chunki noenzimatik gidrolizga (Xoffmann 
eliminatsiyasi) va qisman butirilxolinesteraza ta‘siriga uchraydi. Atrakuriy eliminatsiyasi 
jigar va buyraklar faoliyatiga bogʻliq emas, preparatni jigar buyrak yetishmovchiligi bilan 
ogʻrigan bemorlar qabul qilishlari mumkin. Antidepolyarizatsiyalovchi raqobat ta‘sirli 
miorelaksantlar antogonisti sifatida antixolinesteraz vositalar asosan neostigmin qoʻllaniladi. 
Neostigminning parasimpatik innervatsiyani faollashtiruvchi ta‘sirini bartaraf etish uchun 
atropin neostigmindan 5-10 daqiqa oldin yuboriladi 
(atropin va neostigminni bir vaqtning oʻzida qoʻllash mumkin emas, chunki atropin birinchi 
boʻlib bradikardiyaga olib kelishi mumkin). 
Antidepolyarizatsiyalovchi raqobatsiz 
miorelaksantga esa
 prestanol
 
misol boʻladi.

Antidepolyarizatsiyalovchi raqobat ta‘sirli miorelaksantlardan tashqari 
depolyarizatsiya-
lovchi ta’sirli miorelaksantlar
ham mavjud, bulardan klinik amaliyotda 
suksametoniy
(suksinilxolin, ditilin, listenon) ishlatiladi.
Kimyoviy tuzilishiga koʻra, suksametoniy ikki molekula atsetilxolindan tashkil topgan 
(diatsetilxolin). Shuning uchun skelet mushaklari N
M
-xolinoretseptorlarida suksametoniy 
atsetilxolin kabi hujayra membranasi depolyarizatsiyasini va mushak tolalarining qisqa 
muddatli qisqarishi – 
fassikulyatsiyani
yuzaga keltiradi. Lekin keyinchalik suksametoniyning 
ta‘siri atsetilxolindan farq qiladi. Asetilxolindan farqli oʻlaroq, sukametoniy asetilxolineste-
raz tomonidan yoʻq qilinmaydi va shuning uchun hujayra membranasining doimiy 
depolarizatsiyasiga olib keladi. Doimiy depolarizatsiya fonida mediator (asetilxolin) 
potentsialiga ta‘sir olib kelmasligi mumkin. Nerv-mushak sinapslarida qoʻzgʻalishning 
tarqalishi buziladi; fasikulyatsiyadan keyin skelet mushaklari boʻshashishi yuzaga keladi. 
Suksametoniy qon plazmasi xolinesterazasi (butirilxolinesteraza) yordamida tez gidrolizla-
nadi. Preparat ta‘sir davomiyligi 3-5 min. Genetik jihatdan qon plazmasi xolinesterazasi 
yetishmasa, suksametoniy yanada uzoq muddat ta‘sir koʻrsatadi (2-6 soatgacha). 
Suksametoniy ta‘sirini yangi sitratli (butirilxolinesteraza saqlagan) qon quyish yoʻli orqali 
toʻxtatiladi. Antixolinesteraz vositalar miorelaksantning antidepolyarizatsiyalovchi turiga 

---

104 
Manbaa:
@pharma_baza
ta‘siridan farqli ravishda suksametoniy ta‘sirini susaytirmaydi aksincha kuchaytiradi va 
uzaytiradi. Bu shu bilan bogʻliqki, antixolinesteraz vositalar 1)qon plazmasi xolinesterazasini 
ingibirlaydi. 2)nerv-muskul sinapslarida atsetilxolinning konsentratsiyasini oshiradi 
(atsetilxolin doimiy depolyarizatsiya holatini saqlab turadi).
■Xolinesterazaning 2 turi mavjud: 1-si postsinaptik membranada joylashgan 
atsetilxolinesteraza boʻlib xolinergik mediator Atsetilxolinni parchalaydi. Bu enzim 
retseptorlarning V tipiga kiradi , ya‘ni hujayradan tashqaridagi nishon (extracellular 
target/enzyme) retseptorlari tipiga. 2-si esa qonda uchrovchi butirilxolinesteraza (soxta 
xolinesteraza ham deyiladi) boʻlib oʻz nomi bilan qondagi efir(-ester) bogʻli moddalarni 
parchalaydi.
Antidepolyarizatsiyalovchi va depolyarizatsiyalovchi miorelaksantlarning solishtirma 
xarakteristikasi 2- jadvalda tubokurarin va suksametoniy misolida keltirilgan.
2-Jadval. Tubokurarin va Suksametoniyning solishtirma xarakteristikasi.
Suksametoniyning nojoʻya ta‘sirlari: 
• Jarrohlik operatsiyasidan soʻng 
muskullar ogʻrishi
(preparat ta‘sirining boshida muskul 
fassikulyatsiyasi bilan bogʻliq); rabdomioliz boʻlishi mumkin 
• 
Giperkaliyemiya
( doimiy depolyarizatsiya natijasida skelet muskullari tolalaridan K
+ 
ionlarining chiqishi ilan bogʻliq) 
• 
Bradikardiya
(suksametoniy yurakning M
2
-xolinoretseptorlarini stimullashi mumkin) 
• 
Taxikardiya va arterial gipertenziya
( simpatik gangliyni stimullashda suksametoniy 
takroran organizmga kiritilganda) 
• Yurak aritmiyasi 
• 
Koʻz ichki bosimining oshishi
( suksametoniy ekstraokulyar muskullarning tonik 
qisqarishini yuzaga keltiradi; natijada koʻz ichki suyuqligi oqimi qiyinlashadi) 
• 
Bronxial va soʻlak bezlari sekretsiyasining oshishi
(M-xolinomimetik ta‘sir) 
• 
“Ikki martali blok
‖ suksometoniyaning koʻp karrali takroriy (6-8 marta) yuborilishi 
natijasida depolarizatsion blok nerv-mushak uzatishi antidepolyarizatsion bilan 
almashtiriladi; bu suksametoniyaning uzoq muddatli depolarizatsion ta‘siri tufayli N
M
-
xolinoretseptorlarning desensitizatsiyasi bilan bogʻliq; bunday holda, antixolinesteraz 
vositalar suksametoniyaning miorelaksant ta‘sirini zaiflashtirishi mumkin; 
• 
Gistominogen ta’sir
va u bilan bogʻlangan yuqori sezuvchanlik (bronxospazm, eshakyemi) 
• 
Yomon sifatli gipertermiya
(koʻpincha galotan, izofluran bilan birgalikda qoʻllanilganda) 
skelet muskullarining tonik qisqarishi va tana haroratining 41-43C gacha tez koʻtarilishi; 
yomon sifatli gipertermiya sarkoplazmatik retikulumdan Ca
+
ioni koʻp miqdorda chiqishi 
bilan bogʻliq; buni bartaraf etish uchun vena ichiga dantrolen yuboriladi u Ca
+
ionlarini 
sarkoplazmatik retikulumdan chiqishini kamaytiradi.