V. V. Mayskiy

 
c) 
remedium corrigens 
asosiy moddaning ta‘mi va hidini toʻgʻirlaydi; 
Sirupi simplicis 60 ml
 
d) 
remedium constituens 
doriga ma‘lum shakl beradigan modda. 
―Adjuvans‖ va ―corrigens‖ faqat zarur 
holatdagina asosiy moddaga qoʻshiladi. 
Aquae destillatae ad 180 
ml
 
4 
Subscriptio
 
dorini kerakli shaklda tayyorlash, miqdori va 
qanday idishda berilishi boʻyicha farmasevtga 
koʻrsatma. 
M.f. 
(
misce ut fiat -
aralashtir… hosil 
boʻlsin), yoki
M.D.S.
 (Misce.Da.Signa. 
– aralashtir, ber, belgila)
5 
 
Shunday dozalardan shuncha miqdorda berilishi 
koʻrsatiladi 
D.t.d.N. (Da (dentur) 
tales dosis Numero – 
shunday dozalardan 
shuncha miqdorda 
berilsin
) 
6 
Signatura 
dorini qanday va necha marta qoʻllash boʻyicha 
bemor yoki tibbiyot xodimiga koʻrsatma (asosan 
bemor tushunadigan tilda yoziladi). 
S. (Signa) – 1 choy 
qoshiqdan kuniga 3 
mahal 4 kun davomida 
ichilsin. 
7 
Nomen medici
 
shifokor FISh, muhri va imzosi. 
Azizov A.A.
 

---

13 
Manbaa:
@pharma_baza
RETSEPTDAGI MUHIM QISQARTMALAR 
Toʻliq yozilishi 
Qisqartma 
Tarjimasi 
Ana 
aa. 
dan (baravar) 
Acidum 
ac. , acid 
Kislota 
Adde 
ad. 
qoʻsh, yetkaz 
ad usum externum 
ad us. ext. 
sirtga qoʻllash uchun 
ad usum internum 
ad us. ext. 
ichish uchun 
Ampulla 
amp. 
Ampula 
aqua purificata 
aq. pur. 
tozalangan suv 
aqua destillata 
aq. dest. 
distillangan suv 
Cum 
Cum 
Bilan 
Capsula 
caps. 
Kapsula 
capsula amylum 
caps. amyl. 
Kraxmal kapsula 
capsula gelatinosa 
caps. gelat. 
Jelatin kapsula 
charta cerata 
ch. cer. 
Mum qogʻoz 
Cito 
Cito 
Tez 
Cortex 
cort. 
poʻstloq 
Da, Detur, Dentur 
D. 
ber, berilsin 
Da (Dentur) tales doses numero D.t.d.N. 
Shunday dozalardan shuncha miqdorda berilsin 
Decoctum 
dec. 
Qaynatma 
Detur. Signetur. 
D.S. 
Berilsin, koʻrsatilsin 
Dragee 
Dragee 
Draje 
Emplastrum 
empl. 
Plastir 
Emulsum 
emuls. 
Emulsiya 
Extractum 
extr. 
Ekstrakt 
Ex 
Ex 
Nisbatda 
Ex tempore 
Ex tem. 
Qoʻllashdan oldin 
fiat, fiant 
f. 
hosil boʻlsin 
Fluidum 
fluid. 
Suyuq 
Flos 
fl. 
Gul 
Folium 
fol. 
Barg 
Fructus 
fr. 
Meva 
gelatinosus (-a, -um) 
gel. 
Jelatinli 
Granula 
gran. 
Granula 
gutta (-m, -s) 
gtt. 
tomchi, tomchiga, tomchilar 
Herba 
h., hb. 
oʻt, giyoh 
In 
In 
Da 
in ampullis 
in amp. 
Ampulada 
in capsulis 
in caps. 
Kapsulada 
Infusum 
inf. 
Damlama 
Misce, misceatur 
M. 
Aralashtir 
massa pilularum 
m. pil. 
pilyula massasi 
Mucilage 
mucil. 
Shilimshiq 
Oleum 
ol. 
yogʻ 

---

14 
Manbaa:
@pharma_baza
Toʻliq yozilishi 
Qisqartma 
Tarjimasi 
obductus (-a, -um) 
obd. 
Qoplangan 
Pasta 
past. 
Pasta 
Pulvis 
pulv. 
sochma, kukun 
quantum satis 
q.s. 
kerak boʻlgancha 
Radix 
rad. 
Ildiz 
Recipe 
Rp. 
Ol 
Rhizome 
rhiz. 
Ildizpoya 
Signa, Signetur 
S. 
Belgila, koʻrsat 
Semen 
sem. 
Urugʻ 
Sirupus 
sir. 
Qiyom 
Solution 
sol. 
Eritma 
Suppositorium 
supp. 
Shamcha 
Numero 
N. 
Miqdori, soni 
Sterilisetur 
steril. 
Sterillansin 
Siccus 
sicc. 
Quruq 
Simplex 
simpl. 
oddiy (sodda) 
Suspension 
susp. 
Suspenziya 
Tabuletta 
tab. 
Tabletka 
Tincture 
tinct. (t-ra) 
Tindirma 
Unguentum 
ung. 
Surtma 
Linimentum 
lin. 
suyuq surtma 
DORI SHAKLLARINING TASNIFI 
Dori shakli – dori moddasini qoʻllash uchun eng qulay holga keltirilgan shaklidir. 
Chunonchi, dori shakllarining quyidagi turlari tafovut qilinadi: 
1.
Suyuq dori shakllari 
2.
Yumshoq dori shakllari 
3.
Qattiq dori shakllari 
SUYUQ DORI SHAKLLARI 
Suyuq dori shakllariga quyidagilar kiradi: 

Eritma – Solutio 

Damlama – Infusum 

Qaynatma – Decoctum 

Tindirma – Tinctura 

Aralashma – Mixtura 

In‘eksiyalar uchun ishlatiladigan dori shakllari – Formae medicamentorum pro
injectionibus 

Suyuq ekstrakt – Extractum fluidum 

Quyuq ekstrakt – Extractum spissum 

Quruq ekstrakt – Extractum siccum 

Emulsiya – Emulsum 

Shilimshiq - Mucilago 

Suspenziya – Suspensio 

---

15 
Manbaa:
@pharma_baza
ERITMALAR 
bosh kelishik birlik sonda - 
Solutio
,
qaratqich kelishik birlik sonda – 
Solutionis
,
qisqartmasi 
- Sol.
Eritmalar
– dozalarga boʻlinmagan suyuq dori shakli boʻlib, ichga yoki sirtga qoʻllash 
uchun moʻljallangan qattiq yoki suyuq dori moddasini erituvchida eritish yoʻli bilan hosil 
qilinadi. Ular tiniq suyuqlik boʻlib, saqlanganda choʻkma hosil qilmaydilar. Demak, eritma 2 
ta tarkibiy qismdan iborat boʻladi: eruvchi va erituvchi. 
Eritmalar offisinal va magistral boʻlishi mumkin. In‘eksion qoʻllash uchun ampulalarda 
chiqarilgan ertimalar dozalangan dori vositasi hisoblanadi.
Erituvchi sifatida quyidagilarni ishlatish mumkin: 
Distillangan suv – 
Aqua destillata
Etil spirti – 
Spiritus aethylicus
Gliserin – 
Glycerinum
Vazelin moyi – 
Oleum vaselini
Zaytun moyi – 
Oleum olivarum
Shaftoli moyi – 
Oleum persicorum
Bodom moyi
 – Oleum amygdalarum
Kungaboqar moyi – 
Oleum helianthi
Eritmalar qoʻllanilgan erituvchining turiga koʻra 
suvli
, 
spirtli
va 
yogʻli
eritmalarga 
boʻlinadi. Retsept yozilganda erituvcining turi koʻrsatiladi (masalan, 
Sol. Iodi spirituosae 
yoki
 Sol. Camphorae oleosae
).
Agar retseptda erituvchi koʻrsatilmagan boʻlsa, u holda eritma distillangan suvda 
tayyorlanadi.
Eritmalar qoʻllanilishiga koʻra quyidagilarga ajratiladi: 
a) 
ichga qoʻllash uchun
eritmalar. Bu eritmalar signaturada choy, desert, osh qoshiqlarida, 
shuningdek tomchilarda dozalanadi.
b) 
sirtga qoʻllash uchun
eritmalar. Koʻz, quloq, burun tomchilari, yuvish, bosim ostida 
yuvish (sprinsevanie), chayish, malham (primochka) uchun buyuriladi. 
ICHISH UCHUN ERITMALAR 
(Solutiones pro usu interno) 
Ichish uchun eritmalar distillangan suvda tayyorlanadi va 3-4 kunga buyuriladi. Qoʻllash 
uchun ochilganidan soʻngra sovutgichda saqlash tavsiya etiladi.
Ichish uchun eritmalarni odatda darajalarga boʻlingan stakanchalarda, choy qoshiqlarda, 
desert qoshiqlarda, osh qoshiqlarda, shuningdek tomchi koʻrinishida dozalanadi va qabul 
qilinadi. 

---

16 
Manbaa:
@pharma_baza
Qoshiqlar hajmi:
-
1 choy qoshiq – 5 ml,
-
1 desert qoshiq 7,5 – 10 ml,
-
1 osh qoshiq 15 ml. 
Qoshiqlarda dozalanadigan eritmalar odatda kuniga 3 mahaldan ichish uchun 4 kunga, 
hammasi boʻlib 12 marta qabul qilishga yozib beriladi. 
Eritmalarni retseptda 3 xil shaklda yozish mumkin: 
1)
Kengaytirilgan shakl.
Bunda eritmaning barcha tarkibiy qismlari, ya‘ni dori modda va 
erituvchi moddaning nomi, ularning miqdori (ogʻirligi yoki hajmi) koʻrsatiladi. 
Misol.
Natriy bromid 
(Natrii bromidum)
td = 0,3 eritmasi 1 osh qoshiqdan kuniga 3 
mahaldan 4 kunga ichish uchun yozib berilsin.
Hisob:
3 mahal x 4 kun = 12 marta; td = 0,3 natriy bromid – 0,3 x 12 = 3,6 
―Erituvchi‖ sifatida suv olingan; 
suv 1 osh qoshiqda 15 ml. 12 marta – 15 ml x 12 = 180 ml. 
Rp.: Natrii bromidi 3,6
Aquae destillatae ad 180 ml
M.f. solutio 
D.S. 1 osh qoshiqdan ichilsin. 
2)
Qisqartirilgan shakl
(―ex‖ – koʻrinishda), bunda retsept eritma soʻzi bilan boshlanib, 
soʻngra dori moddaning nomi, uning eritmadagi gramm miqdori, butun eritma miqdoriga 
boʻlgan nisbati koʻrsatiladi. Agar erituvchi sifatida suv ishlatilgan boʻlsa, u holda suvdagi 
eritma ekanligi koʻrsatilmaydi.
Rp.: Solutionis Natrii bromidi ex 3,6 – 180 ml 
D.S. 1 osh qoshiqdan ichilsin. 
3)
Qisqartirilgan foiz shakli
– eritmaning konsentrasiyasi foizlar hisobida koʻrsatiladi: 100 
ml erituvchida eritilgan moddaning miqdori (pro centum – lotincha yuzda qancha). 
Hisob:
3,6 – 180 ml
x=3,6 x 100 / 180 = 2% 
x - 100 ml
Rp.: Solutionis Natrii bromidi 2% - 180 ml 
D.S. 1 osh qoshiqdan ichilsin. 
Quyidagilarga retsept yozing: 
1. Natriy bromidi (Natrii bromidum) eritmasidan 200 ml ga shunday hisob bilan retsept 
yozingki, unda bemor 1 osh qoshiq eritmada 0,3 g natriy bromidi qabul qilsin. 1 osh 
qoshiqdan kuniga 2 mahal ichish uchun. 
2. Kaliy xloridi (Kalii chloridum) ning 10% li eritmasidan 200 ml ga. 1 osh qoshiqdan 
kuniga 3 mahal ichish uchun. 

---

17 
Manbaa:
@pharma_baza
3. Kaliy bromidi (Kalii bromidum) eritmasidan 180 ml ga shunday hisob bilan retsept 
yozingki, unda bemor har safar ichganida 1 osh qoshiq eritmada 0,5 g kaliy bromidi qabul 
qilsin. 1 osh qoshiqdan kuniga 2 mahal ichish uchun. 
4. Kalsiy xloridi (Calcii chloridum) ning 10% li eritmasidan 200 ml ga. 1 osh qoshiqdan 
kuniga 3 mahal ichish uchun. 
5. Natriy salitsilati (Natrii salicylas) eritmasidan 5 kunga yetadigan qilib shunday hisob bilan 
retsept yozingki, unda bemor 1 osh qoshiqda 1,0 natriy salitsilati qabul qilsin. 1 osh 
qoshiqdan kuniga 4 mahal ichish uchun. 
6. td=5 sg boʻlgan kofein natriy-benzoati (Coffeini natrio-benzoas) eritmasini 12 marta qabul 
qilishga, 1 desert qoshiqdan kuniga 3 mahal ichish uchun.