V. S. Raxmanova


«L» tovushi talaffuzini yo‘lga qo‘yish



Download 0,87 Mb.
Pdf ko'rish
bet37/62
Sana07.01.2022
Hajmi0,87 Mb.
#329698
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   62
Bog'liq
defektologiya asoslari

«L» tovushi talaffuzini yo‘lga qo‘yish
Logopad  oynaga  qarab  turib  logopedning  ko‘rsatganini  taqlid 
yo‘li bilan bajaradi. Bunda logoped tilni keng yoyib tishlar orasiga 
qo‘yadi. Shu holatda bolaga «a» yoki rus tilidagi «o‘» unlilari ayt-
tiriladi. Bunda logoped harakatlarni yaxshilab tushuntirib beradi.


96
Shu  holatda  aytilgan  «a»  yoki  «o‘»  tovushi  «e»  tovushiga 
o‘xshab  ketadi.  Lekin  logoped  buni  bolaga  aytishi  kerak  emas, 
chunki  bola  oldin  noto‘g‘ri  talaffuz  etib  yurgan  «l»  tovushiga 
o‘tib ketadi.
Agar  bola  yuqorida  aytib  o‘tilganlarni  bajara  olmasa  shu 
mashqlarda  qiynalsa,  havo  oqimini  tilning  yon  tomonlaridan 
chiqara olmasa, og‘iz bo‘shlig‘ini kerakli shaklga keltira olmasa, 
bola bilan quyidagi tayyorlov mashqlari o‘tkaziladi.
Logoped  keng  yoyilgan  tilini  tishlab,  lunjlarini  bo‘rttirib 
turib  puflashi  kerak.  Bola  puflashni  o‘rgangandan  so‘ng  xuddi 
shu  mashqni  ovoz  chiqarib  turib  bajaradi.  Natijada  shovqin  ar-
alash  «e»  tovushi  hosil  bo‘ladi.  So‘ngra  «l»  tovushi  bo‘g‘in  va 
so‘zlardagi talaffuzi avtomatlashtiriladi. Avtomatizatsiyalashtirish 
davomida shovqinsiz «L» tovushi hosil bo‘lishiga asta-sekin eri-
shiladi.  Bu  ishni  «al»  kabi  yopiq  bo‘g‘inlar  talaffuzini  mashq 
qilishdan  boshlash  maqsadga  muvofiqdir.  Bunday  bo‘g‘inlar  ta
-
laffuzi  o‘zlashtirilgandan  so‘ng  «al-a»  so‘ngra  «la»  bo‘g‘inlari 
ustida ish olib boriladi. Keyingi bosqichlarda (Ali) so‘zidagi «i» 
tovushi, «o» va «o‘»lardan tuzilgan bo‘g‘inlar ustida ish olib bo-
riladi. Masalan, «ala», «ali», «alo, «alu», «la», «lu», «li» vujudga 
keltiriladi.
«L»  tovushini  to‘g‘ri  talaffuz  etishga  o‘rgatishda  bolani  havo 
oqimini  yon  tomonlardan  chiqara  bilishiga  o‘rgatish  juda  qiyin 
bo‘ladi. Ayniqsa «l» tovushini «n» tovushi bilan almashtirilishini 
yengish  qiyin.  Logoped  maxsus  zond  yoki  shpatel  bilan  til ning 
yon  qismlarini  bosib  turib,  til  uchini  yuqori  tishlarga  tekkazib 
turadi.  Bu  holda  havo  oqimi  tilning  yon  qismi  bilan  yuqori  jag‘ 
tishlari  o‘rtasida  hosil  bo‘ladigan  yo‘ldan  o‘tadi.  Zond  o‘rniga 
qalam  yoki  plastmassadan  tay yorlangan  tayoqchani  qo‘llash 
mumkin. Agar «l» tovushi «v» bilan almashtirilsa, logoped past-
ki  labni  zond,  shpatel  yoki  barmog‘i  bilan  tushiradi.  Shunday 
usul bilan paralambdatsizm tuzatiladi. «L» tovushi o‘zbek tilidagi 


97
«v»  tovushining  tusini  qo‘shib  turib  talaffuz  etilishi  ham  mum-
kin, masalan: lampa-vampa.
Bu  kamchilikni  ham  lablarning  cho‘chchayishiga  yo‘l 
qo‘ymasdan,  ularni  kerakli  holatga  keltirish  yo‘li  bilan  tuzatish 
mumkin.
Burun  lambdatsizmida  havo  oqimini  og‘iz  bo‘shlig‘idan,  til-
ning yon tomonlaridan chiqarishga o‘rgatish kerak.

Download 0,87 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   62




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish