V. R. Xaydarov, N. A. Djabbarov

Tomchilash usulida kapsula tayyorlash 
1- dori moddasini moyli eritmasi solingan sig„im; 
2- jelatin massasi solingan sig„im; 
3- dozalarga bo„luvchi moslama; 
4- yo„lak (tunel);
5- pulsator; 
6- nasos; 
7- sovutgich; 
8- parafin suyuqligi solingan sig„im 
Ma‟lumki, kapsulalarning dori moddalari har xil konsistensiyaga ega 
bo„lishi mumkin. Bunda yumshoq kapsulalarning ichiga oson oquvchi yoki 
pastasimon yog„lar, moylar, suvsiz eritmalar, suspenziyalar, pastasimon, 
surtmasimon yoki gelsimon dori moddalar joylab ishlab chiqarish mumkin. Ayrim 
chet el firmalari yumshoq kapsulalarga qattiq dori moddalarini solib ishlab 
chiqarish ustida ilmiy izlanishlar olib bormoqdalar. Bugungi kunda bu izlanish 
natijalari kapsula ishlab chiqarish amaliyotida muhim o„rin egallagani yo„q. Lekin 
hozirda suyuq dori moddalari bilan to„ldirilgan qattiq kapsulalaridan tibbiyot 
amaliyotida keng miqyosida foydalanilmoqda. Bularga turli xil vitaminlar va 
vitaminli dori vositalarini misol qilishimiz mumkin. 

---

99 
Aylanuvchi baraban qurilmasida yumshoq jelatin kapsulasini olish 
1- porshenli moslama; 
2- jelatin tasmasi; 
3- aylanuvchi barabanlar; 
4- klinosimon moslama. 
YUmshoq jelatina kapsularini tomchilash usuli bilan ishlab chiqarish 
jarayonida, kapsula qobig„ini hosil qilish, uni to„ldirish, kavsharlash va kapsula 
yuzasini plenka bilan qoplash, bir vaqtning o„zida amalga oshiriladi. Kapsula 
tayyorlash jarayonida dori moddasini ichki qavatdan tez oqib ketishini oldini olish 
maqsadida, korpus va qopqoqni birlashgan joyi mahkam yopilishini ta‟minlash 
uchun mexanik va termik ultratovush kavsharlash usulida, quyi molekulali 
moddalar bilan termik germetiklash amalga oshiriladi. 
Qattiq jelatin kapsulasini massa bilan to„ldirish 
Qattiq jelatina kapsulalari ishlab chiqarishda esa bu jarayonlarning har biri 
alohida-alohida amalga oshiriladi: birinchi qapsula qobiqlari hosil qilinadi, keyin 
esa boshqa asbobda dori moddasi bilan to„ldiriladi. Qattiq jelatina kapsulalarini 
dori moddasi bilan to„ldiruvchi qurilmalar dozalash usuliga ko„ra turlicha bo„ladi. 
Bundan tashqari saralash asbobida saralanadi, yaroqsizlar ajratib olinadi va 
qayta ishlanadi.
Qattiq jelatina kapsulalarini to„ldiruvchi uskuna (dozator)lar qo„l mehnatiga 
asoslangan, yarim avtomat yoki to„liq avtomatlashtirilgan bo„lishi mumkin. Qo„l 
mehnatiga asoslangan va yarim avtomat tipidagilari asosan laboratori sharoitida 
ishlatishga mo„ljallangan. Ishlab chiqarish unumdorligi soatiga 6 000 dona 
kapsulaga teng. Bu usullarda kapsula qobig„ini to„ldirish presslab joylash usulida 
amalga oshiriladi. Bunda dori modda hajmga nisbatan to„g„ri proporsional bo„lishi 
lozim.

---

100 
Kapsula qobiqlariga pellet yoki mikrokapsulalarni joylash “donalab”, “ikki 
qavatli to„siq oralig„i”, “porshendan foydalanish usulida dozalarga bo„luvchi 
silindr” va “dozalovchi naydan foydalanish” usullarida amalga oshiriladi. 
Kapsula qobiqlarini tabletka (mikrotabletka) yoki draje (yoki ularning turli 
nisbatdagi aralashmalari) bilan to„ldirish “qavat oralig„ida dozalash” usulidan 
foydalangan xolda olib boriladi. Agar qattiq kapsulalarni suyuq yoki pastasimon 
dori moddalari bilan to„ldirish kerak bo„lsa, turli xildagi nasoslardan foydalaniladi 
Kukunlar
Pelletler
Kukunlar va 
tabletkalar
Pelletlar va 
tafletkalar
Kapsulalar va 
kukunlar
Mikrotabletkalar
Kukunlar va 
pelletlar
Kukunlar, 
pelletlar va 
tabletkalar
Bir yoki bir nechta biologik faol moddalarni yordamchi moddalar bilan yoki 
yordamchi moddalarsiz kukun, granula, pellet, mikrodraje, suyuq yoki gazsimon 
yadroli mikrokapsula, pasta va tabletkalar ko„rinishida jelatin kapsulalar yoki 
ularning turli xil kombinatsiyalari bilan kapsulaga joylashtirish uchun, 
to„ldiriluvchining o„ziga xos xususiyatlarini inobatga olgan holda, turli xil usullar 
hamda asbob uskuna va jihozlardan foydalanish mumkin.
Bugungi kunda sanoat miqyosida dori moddasini kapsulalarga joylashda 
qo„l mehnatiga asoslangan, yarimavtomat hamda ishlab chiqarish unumdoriligi 
yuqori bo„lgan avtomat usullaridan (≥150 000 kapsula∕soat) foydalanilmoqda. 
Dori moddasini avtomatlashtirilgan tarzda qattiq jelatina kapsulasiga 
joylashning umumiy prinsipi quyida keltirilgan. 
Dori moddasini avtomatlashtirilgan tarzda qattiq jelatina kapsulasiga 
joylashning umumiy prinsipi 

---

101 

---

102 
1. Bo„sh kapsulalarni mo„ljal 
olinishini 
ta‟minlash, 
kapsula 
qobiqlarini dozatorning yacheyka(in)-
lariga 
joylashtirish 
va 
vakuum 
yordamida ochish 
2. Barcha kapsula qobiqlarini 
to„liq ochilishi uchun yana bir karra 
vakuum yordamida ochish 
3. 
Ochilmagan 
va 
yaroqsiz 
kapsulalarni 
maxsus 
konteynerga 
tashlash
4 va 5. Kapsula asosini pelletlar, 
granulalar 
yoki 
tabletkalar 
bilan 
to„ldirish 
6. Kapsula asosini kukunlar bilan 
to„ldirish (dozator kukunga tushiriladi, 
kerakli dozani olib uni presslaydi, so„ng 
dozator porshen yordamida kapsula 
asosini dori modda bilan to„ldiradi) 
7. Agarda tegishli joyda kapsula 
bo„lmasa, olingan dozani maxsus 
konteynerga joylashtirish (jarayonda 
kapsulalanadigan massa yo„qotilmaydi, 
massa 
yig„ilib 
kapsulalashga 
qaytariladi) 

---

103 
8. Dori modasiga to„lgan asosni 
qopqoq 
bilan 
yuqori 
va 
pastki 
porshenlar yordamida yopish 
9. 
To„ldirilgan 
tayyor 
kapsulalarni yig„gichga jo„natish 
10. YAcheykalarni qoldiqlar va singan yaroqsiz kapsulalardan tozalash 
(so„rib olish usulida)
To„ldirish (dozalash) usullari: 
Bosim yordamida to„ldirish. Asosan qo„l mehnatiga asoslangan kapsula 
to„ldirishda hamda yarimavtomat usuliga asoslangan kapsula to„ldirishda bu 
usuldan foydalaniladi.
Dozalashning diskli usuli, dozalashning porshnli usuli, dozalashning nayli 
usuli, ikki marotaba sirg„antirib dozalash usuli, dozalarga bo„lishning silindrik 
usuli, dozalarga bo„lishning trubkalar usuli, kapsulalarni qattiq formalar bilan 
to„ldirish usuli va boshqa usullar ham bugungi kunda amaliyotda mavjud bo„lib, bu 
usullar to„liq avtomatlashtirilgan xisoblanadi.