|
7.5-§. PORTLOVCHI MATERIALLARNI SHAXTAGA
TUSHIRISH VA YER OSTI LAHIMLARI BO‘YLAB TASHIB
KELTIRISH
Portlovchi materiallarni shaxtaga kletda va badyada tushirishga
ruxsat etiladi. Qiya shaxta stvollarida esa odamlarni tushirib chiqa-
rishga mo‘ljallangan maxsus vagonetkalarda, odam tashishga ruxsat
etilgan osma kanat va monorelsli yo‘lda tashirish mumkin. Shaxta
ichidagi ish joyiga portlovchi materiallar kanat (sim arqon) bog‘lan-
gan vagonetkalarda osma kanatli va monorelsli yo‘llarda usta-port-
latuvchi va uning yordamchi yuk tashuvchi ishchisi xavfsizlik qoi-
dasi talabiga muvofiq tashib keltiradi. Har bir shaxtada portlovchi
materiallarni shaxtaga tushirish va ish joyiga tashib keltirish tarti-
bi shaxta boshlig‘i yoki korxona rahbari tasdiqlagan yo‘riqnomaga
muvofiq ijro etiladi. Shaxtaga tushirish uchun keltirilgan portlovchi
materiallar belgilangan tartibda maxsus jihozlangan vagonetkalarga
yuklanadi.
Portlovchi materiallarni ishlatiladigan kavjoyga hamma turda-
gi mavjud relsli transportlarda va qo‘lda tashib keltirish mumkin.
Shaxta ishchilarini tushirib chiqarish vaqtida portlovchi materiallarni
shaxta yo‘laklari bo‘ylab tashish qat’iyan taqiqlanadi. Shaxta stvolida
portlovchi materiallarni yuklash, tushirish chog‘ida stvol oldi lahim-
larida usta-portlatuvchi, uning yordamchisi, operator, tarqatuvchi,
portlovchi materiallarni yuklovchi va tushiruvchi, stvol oldi lahimi-
da yuklarni qabul qiluvchi va uzatuvchi shaxs va shaxtada portlovchi
materiallarning harakatini nazorat etuvchi texnazoratchidan bosh-
qa hech kim bo‘lmasligi kerak. Portlatish ishlariga aloqasi bo‘lmagan
barcha shaxslar xavfsiz joyga uzoqlashtiriladi. Portlovchi materiallar-
203
ni tushirishda kletda, bade (kajava)da yoki vagonetkada usta-portla-
tuvchi va uning yordamchisidan boshqa hech kim bo‘lmasligi kerak.
Har bir kishiga klet polining 1 m
2
foydali maydoni to‘g‘ri kelishi ke-
rak. Portlovchi materiallarning tik shaxta stvolida harakatlantirilishi-
ga shaxta dispetcheri, ko‘tarish qurilmasi mashinisti, yuk qabul qiluv-
chi (yuqorida va shaxta stvoli oldidagi lahimda) shaxslar xabardor
qilingandan so‘nggina ruxsat etiladi.
Portlovchi materiallar joylangan yashiklar, qoplar va paketlar
klet balandligining ko‘pi bilan 2/3 qismini egallashi mumkin. Bu
balandlik klet eshigidan yuqori bo‘lmasligi kerak. Birinchi guruh
portlovchi moddalar yashikda bir qator joylashtiriladi. Elektr deto-
natorlar va boshqa portlovchi vositalar kletda portlovchi moddalar
yashigidan alohida tushirilib, klet poliga yoki maxsus vagonetkaga
bir qator qo‘yiladi.
Qiya lahimlarda kishilarni tushirib chiqaradigan maxsus vagon-
larda portlovchi materiallarni tushirishda, vagonning har bir o‘rin-
dig‘ida faqat bittadan usta-portlatuvchi yoki uning yordamchisi
bo‘lishi kerak, bunda portlatish ishi bilan aloqasi bo‘lmagan boshqa
shaxslarning tushirilishiga ruxsat etilmaydi.
Portlovchi materiallarni kon lahimlarida tashishda transport vo-
sitasining tezligi 5 m/s dan ko‘p bo‘lmasligi kerak. Bunda mashinist
ko‘tarish mashinasini, lebedkani, elektrovozni tekis, silliq yurgizishi
va to‘xtatishi kerak.
Portlovchi materiallarni yer osti sharoitida relsli transportda
tashiganda quyidagi shartlarga rioya qilish kerak: portlovchi materi-
allarni vagonetkaga va boshqa sig‘imlarga yuklash portlovchi materi-
allar omboriga keladigan lahimlarda va bevosita sarflovchi ombor la
-
himida amalga oshiriladi; portlovchi materiallarni konning gorizontal
lahimlarida tashishda akkumulatorli va kontaktli elektrovozlarda
amalga oshirishga ruxsat etiladi, bunda portlatish vositalari kontaktli
elektrovozda tashilganda vagonetka yog‘och qopqoq bilan zich yopil-
gan bo‘lishi kerak.
Portlovchi moddalar va portlatish vositalarini maxsus yoki shu
yo‘nalishda harakatlanuvchi bo‘sh vagonetkalarda tashib keltirish
mumkin, lekin bunda portlovchi modda ortilgan vagonetka bilan
portlatish vositalari ortilgan vagonetkalar ortida kamida ikkita bo‘sh
vagonetka bo‘lishi kerak, bu vagonetkalar bilan elektrovoz oralig‘i
3 m dan kam bo‘lmasligi lozim. Portlovchi materiallar yuklangan
204
po yezdning boshqa vagonetkalari bo‘sh bo‘lishi shart, ya’ni boshqa
bo‘sh vagonetkalarga yuk ortilmasligi kerak.
Portlovchi materiallarning I va IV guruhlari kuzovi yog‘och, ki-
giz (rezina) bilan futirovka qilingan odatdagi vagonetkalarda yoki ku-
zovi yog‘ochdan yasalgan usti berkitiladigan vagonetkalarda tashili-
shi mumkin. Portlovchi materiallar solingan yashiklar kigiz, rezina
yoki qop materiallari to‘shalgan vagonetkalarga yuklanganida ular
vagonetka kuzovining balandligidan yuqori bo‘lmasligi va bir qa-
tor joylashtirilishi lozim. Boshqa guruhdagi portlovchi materiallarni
odatdagi vagonetkalarga, vagonetka bortidan pastroq joylab tashish
mumkin. Portlovchi materiallar yuklangan tarkibning orqa qismi-
da va elektrovozning oldi qismida yoritiladigan shaxtada ishlaydigan
hamma kishilarga tanish bo‘lgan «belgi» bo‘lishi kerak. Portlovchi
materiallar kon lahimlari bo‘ylab tashilayotgan payitda boshqa barcha
transport vositalarining haydovchilari boshqarayotgan transport
vositalarini to‘xtatishi va shu lahimda harakatlanayotgan kishilar
to‘xtab chetga chiqib, portlovchi materiallar yuklangan poyezdni
o‘tkazib yuborishlari talab etiladi.
Portlovchi materiallar tashilayotgan poyezdning oldidagi va orqa-
sidagi poyezdlarning oralig‘i kamida 50 m bo‘lishi kerak.
Portlovchi materiallarni tashishda uni usta-portlatuvchi va uning
yordamchisi kuzatib borishi kerak.
Yer osti sharoitida usta-portlatuvchi bir necha kavjoyda portlatish
uchun portlovchi moddalarni bir yo‘la olishi mumkin, bunda ular-
ni portlatiladigan kavjoyga uning yordamchisi (yuklatuvchi) mus-
taqil ravishda tashib borishiga va uning saqlanishiga to‘liq javobgar
bo‘lishiga ruxsat etiladi. U kishi naryad-yo‘llanmaga o‘zi bilan olgan
portlovchi modda miqdori haqida imzo qo‘yadi.
Usta-portlatuvchi, tashuvchi yordamchisidan qabul qilib olgan
portlovchi moddalar uchun naryad-yo‘llanmaga imzo qo‘yib, qabul
qilib olganligini tasdiqlaydi.
Portlovchi materiallar zavod upakovkasida yoki tarmoq tex-
nikaviy talablariga javob bera oladigan sig‘im (sumka, kasetalar)da
tashiladi.
Portlovchi moddalar va elektr detonatorlar alohida-alohida sig‘im-
larda olib kelinadi, bunda elektr detonatorlar, jangovar patronlar, o‘t
oldiruvchi trubkalar faqat usta-portlatuvchi tomonidan olib kelinadi.
Elektr detonator va portlovchi moddalarni birgalikda olib kelishda us-
205
ta-portlatuvchi 12 kg dan ko‘p bo‘lmagan portlovchi modda va 150
dona elektr detonatori olib kelishga haqli. Portlovchi modda elektr
detonatorsiz alohida sumka yoki kasetada olib kelishsa, bu me’yorni
24 kg gacha ko‘paytirish mumkin. Usta-portlatuvchi portlovchi mod-
dasiz 500 donagacha elektr detonatorni olib kelishi mumkin.
100 kg gacha bo‘lgan portlovchi moddani qo‘l aravachasi yor-
damida tashib kelishga ruxsat etiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
